O neoliberalismo anticipouse ao keynesianismo cando a crise do petróleo de 1973 golpeou gravemente a economía occidental e a retardación do crecemento e a inflación comezaron a darse os dous fenómenos simultaneamente. Este fenómeno coñecémolo como “stagflación”. Os neoliberais aproveitaron a situación para establecer a súa doutrina, e aí estaban os xefes de goberno Reagan e Thatcher para executala.

Nas próximas décadas o neoliberalismo cobrou forza na teoría e na política económica e converteuse en mainstream en todo país capitalista. Para reforzar este pensamento e práctica económica, o Consenso de Washington, aprobado en 1989, foi decisivo. A economía tiña que estar gobernada polo mercado, había que privatizar toda empresa pública, equilibrar os orzamentos públicos e desregular a economía, entre outras cousas. Así mesmo, as predicións neoliberais apuntaban á desaparición das desigualdades económicas, así como a unha maior axilidade das crises.

Así pasaron catro décadas, pero as crises continuaron aparecendo de forma esporádica. No noso país destaca a grave crise de 1992-93. Finalmente, chegounos a crise internacional de 2008, na que as teorías neoliberais habían coñecido un notable fracaso. Estas teorías foron cuestionadas por importantes economistas como Joseph Stiglitz ou Paul Krugman en EE UU. No Estado francés, Thomas Piketty demostrou con datos estadísticos que durante toda a época do neoliberalismo intensificáronse os aspectos económicos e que o patrimonio se concentrou en menos mans, máis ricos e máis estendida a pobreza. Xa sabemos que Piketty converteuse nun dos inimigos máis duros dos neoliberais e que están a aumentar os intentos de desmentir as súas teorías.

Por tanto, nas dúas décadas anteriores colocáronse os primeiros alicerces contra o neoliberalismo, e posteriormente viñeron máis economistas. Recentemente, Olivier Blanchard e Dani Rodrik publicaron un interesante libro titulado Loitando polas desigualdades (editorial Deusto), coas achegas de numerosos economistas de prestixiosas universidades como Harvard, MIT, Berkeley, Princeton. Todos están de acordo en que neste modelo capitalista incrementáronse os aspectos económicos, que o patrimonio se está concentrando constantemente e que hai que facer algo, aínda que á hora de definir as políticas económicas producíronse diferenzas substanciais. Teñen grandes discrepancias á hora de propor reformas deste inxusto sistema capitalista: no ámbito da imposición de rendas superiores, no patrimonio ou na sucesión. Con todo, o neoliberalismo foi obxecto de fortes críticas á grave situación.Non é pouco!
Blanchard foi xefe do servizo de investigación do Fondo Monetario Internacional e é sabido que esta institución foi impulsora do neoliberalismo nas últimas décadas, a pesar de que ultimamente foi variando lixeiramente, á vista da aplicación das doutrinas neoliberais á economía mundial. Pola contra, Rodri foi crítico co funcionamento do sistema capitalista.

As achegas do libro están ben, pero estes economistas non teñen en conta que os recursos naturais son limitados e que o crecemento non será para sempre. Así mesmo, evitan que o cambio climático estea a condicionar a actividade económica. Quizais nunha próxima ocasión expóñanse estes graves problemas, así como a crise que nos agudizou a cruel guerra entre Ucraína e Rusia.