Neste momento no que a emerxencia climática está a converterse inevitable e no que cada vez máis no medio da crise socioeconómica sitúan a esperanza, ou mellor dito, a desesperación, no extremo dereito, é imprescindible mirar máis de cerca o ecofeminismo. En nome da protección do medio ambiente e co fin de saír da crise climática, o ecofeminismo consiste en sumar o conxunto de ideas autoritarias, nacionalistas e xenófobas que achega o fascismo e a sensibilidade ecoloxista.

Antoine Dubiau, un investigador en ciencias sociais, acaba de sacar o libro Écofascismes [ecofeminismos] e di que é unha ideoloxía, que polo momento non está estruturada como movemento. Pero, por exemplo, si a crise ecolóxica endurécese, existe o risco de estruturarse –e mellor imaxinar o peor, para cumprir coa necesidade de cortar o camiño que non está demasiado desenvolvido–. A mentalidade fascista baséase nuns poucos que viven en comunidades e fóra da sociedade, pero en xeral e de momento, os que se sitúan no extremo dereito están na lóxica da sociedade de consumo. Con todo, non hai que esquecer que en 2019 o asasinato produciuse na mesquita de Christchurch, en Nova Zelandia, xa que o asasino se definiu a si mesmo como un ecofeminista. Na lectura anterior pública podíase ler: “A emerxencia climática e a inmigración son dúas caras dun mesmo problema”. O homicidio na cidade dEl Paso, en Texas, en Estados Unidos, abriu tamén unha explicación ecofeminista.

Dubiau observa dúas ramas do ecofeminismo: “Fascialización da ecoloxía” e “Ecologización do fascismo”. “A ambigüidade dalgúns conceptos ecoloxistas é a consecuencia da fascialización da ecoloxía, xa que algunhas interpretacións alimentan a posibilidade de que o extremo dereito xúntese coa ecoloxía. Desde o punto de vista ideolóxico, a ecoloxía do fascismo consiste en que o extremo dereito asuma o problema ecolóxico”. Seguindo o que define, a ecoloxía do fascismo é unha rama desta ideoloxía xenófobo autoritaria que pode loitar contra o antifaxismo. “O ecofeminismo ten como misión conseguir e protexer as terras habitables que quedan, así como loitar contra os inmigrantes que foxen das rexións insoportables”, asegura o politólogo e profesor Jérôme Jadin. A mesma lectura fai o filósofo Dominique Bourg: “Hai décadas que están fantaseando decadencia. O cambio climático só lles confirma o imaxinario. Aliméntalles as súas crenzas na Apocalipse esaxerando os medos da invasión e a desaparición da [raza branca]”.

Dubiau considera imprescindible a explicación dalgunhas nocións e ideas para evitar a fascialización da ecoloxía. Supoñamos o de dispénsaa –sabendo que o sistema capitalista necesita un crecemento para perpetuarse, unha visión de dar a volta a esta lóxica e de tinguir o consumo e as producións– ou o da colapsología –esta lectura di que temos o final inevitable da civilización industrial e que hai desastre–. As lecturas fascistas baseadas nestas dúas nocións van multiplicándose nos últimos anos: “Hai atractivos naturais para a organización local e a desaceleración nos ecoloxistas ‘tradicionais’, aos que se poden asociar concepcións de mundo imposibles de imaxinar para as esquerdas”, afirma Dubiau. É dicir, a ecoloxía está instrumentalizando a punta da dereita para formar un discurso xenófobo. Como? “O ecosistema da nación é o primeiro a protexer dentro do ecosistema”, seguindo o que se pode ler nunha presentación do libro Fascisme fossile (“fosil-fascismo”). Os diversos seguidores do survivalismo teñen unha visión eco-fisialista.

Basicamente, o mesmo está a suceder coa lectura política que o extremo dereito pode tomar á esquerda no contexto de crise socioeconómica. O último exemplo máis claro é que Marine Le Pen quixo tomar as palabras de Jean-Luc Melencesta nas eleccións presidenciais francesas e conquistar aos votantes.

Vellas ideas no novo contexto

En Reporter Du XIXe siècle à Zemmour, l’écofascisme contamine le débat politique [“XIX. Desde o século XX até o Zemmour, o ecofeminismo contamina o debate político”] é de interese para comprender as orixes do ecofeminismo no que a emerxencia climática pódese beneficiar.

En primeiro lugar, non é unha corrente dos últimos anos e as súas raíces remóntanse ao século XIX, senón que, na mente do economista Thomas Malthus, recomendaba, entre outras cousas, o control dos nacementos, especialmente entre os traballadores, e o fin das axudas aos necesitados para “evitar a temperá desaparición da especie humana”. Tamén no movemento Volkisch sitúanse as raíces do ecofaxismo, segundo explica o historiador Paul Guilmentario. Foi un movemento alemán que combinaba o medio ambiente co nacionalismo xenófobo, onde o nazismo tamén ten algunhas raíces. “A partir de 1815 opúñanse á explotación a curto prazo de bosques e solos, á vez que encomiaban a pureza racial do pobo teutón, que crían que era invadida por xudeus e eslavos. O amor á Terra relacionábase co antisemitismo e o misticismo da natureza co populismo etnocéntrico”, pódese ler no artigo. Volkisch tamén estivo presente no movemento o científico Ernst Haeckel, que propuxo o termo “ecoloxía”. Xa na época, a crítica á industrialización, ao sistema capitalista e á urbanización interiorizaba os enfoques ecofeministas, xa que estas lóxicas implicaban a deterioración da natureza. “As raíces do fascismo enráizanse profundamente no pensamento ecoloxista do século XIX”, segundo Guildil. Tamén no seo do nazismo desenvolveuse a “rama verde”, que implicaría unha serie de cambios ecoloxistas. Historicamente vinculado á idea de arraigamento da ecoloxía, apostaban por consígnaa de Blut und Boden (“sangue e solo”) “que tiña como obxectivo definir unha comunidade racial homoxénea nun territorio limitado por fronteiras naturais”.

O final do nazismo non acabou con esta mentalidade ecofeminista, e seguiu evolucionando no tempo. O obxectivo é desmentir a relación entre a esquerda e a ecoloxía e destruír a hexemonía da esquerda neste campo. Por exemplo, Non!, publicado en 1995 polo nazi Henry Coston. L´écologie n´est pas de gauche (“Ez! A ecoloxía non é de esquerdas”). No artigo de Reporter pódese atopar unha longa e arrepiante lista de extremistas de dereita que levan á loita polo medio ambiente.

“Os ecoloxistas teñen un gran labor de esclarecemento ideolóxico si queren evitar a recuperación das súas loitas por parte dalgúns grupos de extrema dereita –di Dubiau no blog Perspectives printanières–, é unha ameaza que hai que tomarse moi en serio. A forma actual de falar de ecoloxía, natureza ou demografía pode combinarse cunha perspectiva fascista. Temos que evitar calquera intento de captura”.

Si a esquerda non está na praza como saída propoñente, sábese que en tempos de crises socioeconómicas refórzase a punta da dereita. A crise climática non fixo máis que empezar e de momento é doce e estimulante. O exercicio que temos que facer é o recomendado por Dubiau: deixar claro que o ecoloxismo se constrúe pola esquerda. Nesta crise que se vai a ir violando haberá que construír ideas e solucións pola esquerda. Porque o extremo dereito estará aí para acender aos afectados polo clima e o sistema. E porque a crise non vai vivir igual, no ambiente da punta da dereita ou no espírito da xustiza social en que se basea a esquerda.