Roma, 192. O emperador Marko Aurelio Komodo organizou un gran espectáculo nun Coliseo de 50.000 espectadores. Komodo quería ser o protagonista do espectáculo e, por iso, lanzou lanzas a uns osos que antes estaban a piques de morrer, matou a outros animais atrapados nas redes e conquistou algúns gladiadores que non fixeron ningún esforzo contra el. Necesitaba unha exhibición poderosa e heroica, pero o resultado foi cómico. E cando o emperador ensinou aos patricios das primeiras liñas a cabeza ensanguentada dunha avestruz, os senadores estiveron a piques de rirse, que chamarían vehementius risimus. Outros emperadores recibían ben os carcajeros que os cidadáns tiraban pola súa conta, especialmente Augusto, pero Komodo non estaba entre eles. Por iso, os senadores debían manter a risa se non querían acabar a avestruz como ela. Un deles, Kasio Dion, quitaron as follas de loureiro á coroa que levaba na cabeza, introduciunas na boca e comezou a masticar antes de rebentar. Casio e o resto de senadores saíron airosos do Coliseo, asasinado pouco despois de Komodo.

Esta pasaxe foi narrado polo propio Kasio Dion no último dos 80 volumes que escribiu sobre a historia de Roma. E hai uns anos foi recollido pola coñecida historiadora Mary Beard en Laughter in Ancient Rome (A risa na antiga Roma). Beard é famoso polos seus traballos divulgativos e entretidos sobre Roma, pero para falar de humor falou máis serio e académico que nunca: analizou textos antigos, buscou a etimología das palabras dos chistes, expuxo e cuestionado outros traballos teóricos sobre o humor romano.

Entre os textos analizados atópase a colección de Philogelos do século IV, a colección de chistes máis antiga que se atopou até agora. Aínda que escrito en grego, recibe 265 chistes de Roma. Unha delas é: “Como queres que che corte?” preguntou o perruqueiro e o cliente respondeu “Silencio!”.

O humor da Antigüedad até os nosos días

Por exemplo, os chistes non parecen cambiar moito en 2.000 anos. Tiraban chistes bos e malos, como hoxe, e o mesmo Cicerón aconsellaba tirar chistes malos de cando en vez, para que os bos chistes destacasen máis. Naquela época rían principalmente dos habitantes de Abda, e hoxe, desaparecida a cidade de Tracia, referímonos aos habitantes doutros lugares como vítimas, hoxe en día non hai ningún eunuko, pero a aparente falta de masculinidad aínda lles fai graza a algúns. A de Roma era unha sociedade moi misógina e chegounos algún chiste sobre os maridos que maltratan ás súas esposas. Non tiñan costume de facer chistes racistas. Na antiga Roma non había racismo, polo menos en sentido colonial. Dálles igual que alguén teña a súa orixe en Asia, en África ou en Roma, o que importa era a clase social. Non racista, pero o imperio era absolutamente clasista. Así, facían chistes de mal gusto a todos os que estaban por baixo: pobres, escravos, mulleres…

Pero tamén ocorría ao revés. Como na actualidade, rir aos poderosos era unha das armas contra os que se enfrontaban, a miúdo a única, a pesar de que non tiñan máis remedio que tragar follas de loureiro.