A de Ziburu é unha das poucas feiras de Euskal Herria que se celebra integramente en eúscaro. A asociación Baltsan, que se relaciona coas editoriais para organizar a feira, vela por que os libros, cómics, discos, xogos, etc. que estarán expostos nas mesas sexan integramente en eúscaro. De feito, a feira é o “único día en eúscaro” que ten Ziburu. Así o manifestou Ladix Arrosagara,membro da asociación Baltsan, que está a traballar intensamente na preparación da feira. O obxectivo principal desta feira é que durante un día o eúscaro gañe unha praza en Euskal Herria diglósica: “Trasladando as producións en eúscaro á praza propomos á xente que viva un día nun País Vasco. Porque en todo momento temos que reivindicar os nosos dereitos, estamos en situacións incómodas e duras. Estamos fartos de que a xente teña que xustificar sempre por que o facemos en eúscaro, e de que a nosa palabra sexa sempre forzada a traducila á lingua do opresor, para que construamos Euskal Herria euskaldun con tranquilidade e naturalidade. Que quen non sabe euskera sente rexeitado? Pois coñece un día o que sufrimos durante todo o ano!”. Co fin de garantir a posibilidade de traballar integramente en eúscaro na praza, a asociación Baltsan acordou cos catro aloxamentos locais que o persoal que se vai a servir ese día e a música que se instale será euskaldun.

O resto de días, como na maioría dos pobos de Euskal Herria, “En Ziburu aínda devolve a cabeza se notas que alguén está na rúa falando euskera”, di Arrosagarai. Aínda que era un pobo moi euskaldun, explica que fai 60-70 anos sufriu un descenso importante, e que hoxe en día os que saben euskera son cerca do 11%. Tentan recuperar a lingua: “Hai xente que está en AEK e queriamos proporlle un día para vivir en eúscaro”. O ensino é a principal impulsora da euskaldunización, e os datos do ano pasado indican que dous de cada tres nenos de Ziburu están nun sistema de inmersión ou bilingüe. Complemento: “É moito, pero é sabido que nas aulas bilingües non se euskalduniza”. A feira quere ser unha ponte con quen están a aprender euskera pero están lonxe de euskaldunizarse: “Esta xente está bastante afastada do mundo vasco, leva aos nenos ás aulas bilingües para que saiban eúscaro algunha vez, pero non para que vivan en eúscaro, e queremos ensinarlles o que se fai en eúscaro para todas as idades e en todos os xéneros”. A asociación Baltsan realizou o pasado ano un traballo específico para atraer ás familias castellanoparlantes que levan aos nenos e nenas ás escolas bilingües: puxéronse en contacto con todos os centros escolares da localidade e propúxoselles traballar unha canción vasca e cantala na exposición infantil que se realizou o día da feira en Iturri Zaharra. Os pais que asistiron a estes nenos atopáronse coas portas abertas da feira e foron moitos os que buscaron lecturas e audiencias para os seus fillos. Tras o éxito do ano pasado, a Fonte Vella volverá acoller o espectáculo infantil.

O que diferenza as fronteiras úneo o eúscaro

“Desde os seus inicios, porque os organizadores somos transfronteirizos, superamos esa limitación grazas ao eúscaro”, confirmou Arrosagara-Arrosagara-, cuxa vocación é ser en eúscaro e nacional: “Queremos que sexa nacional tanto por parte dos organizadores como por parte das editoriais e escritores, así como por parte do público. Tardarase un pouco en conseguilo. Ao principio é normal que a maior parte da xente que se achegue sexa do Norte, pero o ano pasado veu xente de Navarra, de
Gipuzkoa...”. Co paso dos anos esa fronteira que divide a Euskal Herria en dúas é a que temos “e temos que facer saltar”, reivindicou Arrosagari. En primeiro lugar, propón derrubar os límites que hai na nosa mente: “Ao longo do día realízanse presentacións de libros na feira e obsérvase que as editoriais tentan seleccionar aos escritores de Iparralde á hora de facer propostas para estas presentacións. De acordo, a feira é en Iparralde, pero é nacional, o noso criterio para presentar un libro é o interese do libro, non a orixe do escritor”.

Aumentando a participación

En 2019 celebrouse por primeira vez a Feira do Libro e Disco Vascos de Ziburu, para conmemorar o 100 aniversario de ARGIA. Grazas aos amigos deste medio de comunicación en Ziburu, a asociación Baltsan e ARGIA iniciaron unha relación de colaboración para organizar esta feira.

A primeira edición deixou a alegría de compartir o día con pequenos pero interesantes grupos de xente. Dezasete editoriais e 52 metros de mesas, en cifras. E na estreita carpa cara atrás e cara adiante, ocasionalmente arroios e ocasionalmente claros. Era un principio, tan sinxelo como cálido.

Pandemia interrompeu a feira durante un ano e en 2021 celebrouse a segunda edición. A bonita memoria da primeira, a sede de rúa tras o peche e a conciencia de que o eúscaro se alimenta cara a cara entre a xente, deron lugar a unha forte participación tanto no número de editoriais como no público. Inscribíronse 22 editoriais e necesitaron 62 metros para expor as súas mostras. Durante todo o día a xente estivo no interior da carpa que cubría toda a praza da mesa e fóra da carpa houbo un ambiente estupendo na praza.

O número de editoriais participantes nesta terceira edición volveu a aumentar: Trátase de 33 mesas de 92 metros.

Conferencias de nove escritores e Proxeccións culturais

A feira permanecerá aberta de 10:00 a 19:00 horas, aínda que se pechará de 13:00 a 15:00 para tomar forzas.
Haberá actuacións culturais todo o día: Faladoiro entre os escritores Janbattit Dirassar e Amaiur Epher ás 10:15, espectacular para os nenos ás 10:30; bertsoBorroka ás 12:30, na que actuarán Miren Artetxe e Igor Elortza e debuxando Axpi e ZaldiEguna no solitario folk Irlandés ás 15:00 horas.

Noutra carpa que se instalará xunto á feira haberá presentacións de libros. Un total de 9 creadores que presentarán obras de todas as cores de Euskal Herria: Ás 11:30 Asel Luzarraga presentará a novela Esan gabe doa; ás 12:00 Lizar Begoña presentará a colección de poemas Gepardo; ás 15:45 os autores de Arranotxu ZaldiEroa e Sasi Elgeta falarán en eúscaro Koldo Izagirre, Garluk Agirre e Dani Fernandez no tema 30:00

Que din as editoriais e discográficas?

O cómic e editor Dani Fano encárgase da revista Xabiroi. Estiveron na primeira edición da Feira de Ziburu, o ano pasado, e di que este ano tamén estarán contentos.

Nos últimos anos o cómic vasco ha vivido unha boa época e Fano di que se moven ben nas feiras: "Polo menos hai fame de cómic en eúscaro". Di que neses sitios créase unha boa relación, asínanse os traballos, debúxanse diante do lector... "e o ambiente é fermoso". Este ano é feliz e esperanzado: "O ano pasado fixemos unha boa venda e esperamos que este ano tamén estea ben". Di que o de Ziburu é unha praza especial para os cómicos: "Cóidannos ben. Aí están na organización Adur Larrea e Ladix Arrosagarai, ambos os vinculados ao mundo do cómic. Así que imos a un bo sitio a Ziburu".

A discográfica Baga-Biga estivo o ano pasado na Feira de Ziburu e este ano volverá estar presente. Ritxi Aizpuru da discográfica dinos que o ano pasado non o venderon: "Foi unha mala experiencia neste sentido, pero se as discográficas e as editoriais non apoiamos este tipo de iniciativas, quen as promoverá? A cultura necesita este tipo de iniciativas".

Como é coñecido, a venda de CDs está a sufrir unha profunda decadencia desde hai anos, "desde 2010 véndese menos", afirma Aizpuru. As discográficas tiveron que reinventarse a si mesmas e na súa actuación, a maior tarefa que realizan actualmente é a xestión dos concertos: "O disco é sobre todo un cartón de presentación, nin sequera cóbrese cos gastos".A
venda da produción musical vive tempos difíciles, e no sector tamén están atentos a "ver o soporte cara ao que se dirixirá a música". Pero non é só a feira de Ziburu, cos recortes que se fixeron o ano pasado na Feira de Durango, Aizpuru explica que a música non a vendeu, "e, con todo, hai que estar".

Baltsan realizou este ano un traballo especial en colaboración coas discográficas. O ano pasado foron poucas as editoriais que acudiron á feira e este ano conseguiron a asistencia de dez discográficas ou autoproductores. "Todos eles estarán xuntos nun espazo da feira para que non se dispersen entre as editoriais", sinalou Arrosagarai. Os músicos poderán vender, ademais de discos, camisetas, carteis e demais, xa que son outras formas de protección económica dos seus afeccionados.

Escritores, músicos, editoriais, discográficas, membros da asociación Baltsan, traballadores de ARGIA, todos eles estarán na praza de Ziburu o 4 de xuño, para gozar do día co seu corpo. E vostede, que plans ten para ese día?

HOMENAXE A JANBATTIT DIRASMAIZ E MESA REDONDA ZUBIBURU

A feira pretende ser tamén unha ponte entre as xeracións de escritores vellos e novos, co que o programa deste ano introduce unha novidade: Mesa redonda "Zubiburu". Ás 10:15 homenaxearase á escritora Janbattit Dirassar Ziburuko e será un dos relatores da mesa redonda que se celebrará a continuación e que falará da experiencia de anos. Ao seu lado atópase Amaiur Epher, un mozo de Izpura, que formará un faladoiro literario. Diraszar informa a ARGIA: "Agradezo a homenaxe, pero o que temos que homenaxear o 4 de xuño é o eúscaro. Ese é o futuro, o que temos que reter".

Janbattit Dirassar naceu en Hazparn en 1937 e aos 18 anos mudouse a Ziburu cando Sud Ouest uniuna para traballar en San Juan de Luz. Durante moitos anos é xornalista do semanario Herria. Ten publicadas as seguintes obras literarias: No seu libro Hegiko borda (1995, Elkar) relatou recordos da infancia, centrándose no amor imposible na súa novela A dor do corazón (1997, Elkar), Bele Xuria (2013, Elkar) recolle a súa opinión sobre diferentes temas da vida e do mundo actual.

O ESPECTÁCULO INFANTIL NA VELLA FONTE (EÚSCARO)

Maddi Zubeldia prepara con moito mimo un relato de contos infantil especial. O ano pasado celebrouse por primeira vez: “O noso desexo era reunir aos nenos e nenas de todas as escolas de Ziburu ao redor dun evento en eúscaro. E atraer aos nenos ao mercado. Para iso creamos o conto e os nenos e nenas participaron cantando unha canción ao longo do relato de contos”. Á vista do éxito do ano pasado, este ano tamén teñen preparado o espectacular público infantil.

Este ano abordaranse catro estacións: “En 2019 creamos un conto musical. Escribín o texto e Xano Halsouete púxolle música. Pensabamos que para este ano se recompuña este conto e ofrecíallo coa axuda dos monicreques, para que sexa máis visual, xa que o nivel de eúscaro é moi diferente entre os alumnos. A representación correrá a cargo de Bernadette Lur e os nenos e nenas participarán cantando a canción que traballaron na escola”.

A Nai Terra vai atravesar as catro estacións, o fío do conto necesita unha pausa e a música electrónica creada por Halsouete para isto é a banda sonora que se escoitará até contar o conto. As cancións que ofrecerán os nenos a través do acordeón e a guitarra están relacionadas coas catro estacións, moi coñecidas no cancionero vasco.

Desde o principio, Zubeldia tivo claro que o espectáculo infantil debía facerse na praza de la Fuente Vella: “Para os cilantros é un lugar moi máxico ao que non se lle saca suficiente mollo. É ideal para a vista, é un recuncho próximo á praza, ten personalidade e soa ben. É un lugar de reunión ao redor da fonte. E simbólicamente significa que temos que seguir bebendo da mesma fonte, da antiga fonte, e, por tanto, é un bo lugar para o reto que temos na transmisión do eúscaro”.

JOANES ETXEBERRI: PRIMEIRO ESCRITOR DE ZIBURU E BERTSOLARI ANELLO DO RENACEMENTO VASCO

O 4 de maio, a asociación Baltsan, o editorial Maio-ARGIA organizaron unha conferencia. Na primeira metade do século XVII, Céline Mounole explicou a obra de Joanes Etxeberri, que colaborou cos escritores Axular e Argaiñaratz no renacemento literario vasco: “A charla de hoxe ten como obxectivo dala a coñecer, xa que é moi popular. Ben sería unha rúa, unha praza ou un bo auditorio co nome de Joanes Etxeberri”, propuxo na Casa Consistorial fronte aos 30 oíntes que escoitaba. Hai que coñecelo todo euskaltzale, que levou o eúscaro “sobre o castelán”.

O investigador achegou poucos datos sobre Etxeberri: “1580. Parece que naceu cara ao ano 1638. Era unha familia rica, estudada nas xesuítas e doutora en Teoloxía. Sabemos que existían as súas cartas, pero os únicos que chegaron até hoxe son os seus tres libros: Manual devocional (1627), Noelas e outras novas cancións espirituais (1630) e libro de uso da Igrexa (segunda edición 1665)".

Mounol explicou que no contexto da contrareforma e promovido pola igrexa floreceu a abundante produción de libros do renacemento vasco en Sara, Lapurdi e San Juan de Luz, pero que tamén entón se vivía un conflito lingüístico e os escritores vascos pedían a protección dos poderosos habitantes da igrexa e do pobo nas entradas dos libros para protexelos dos ataques que podían recibir.

Mounol leu varias pasaxes do libro Manual devocionario, escrito integramente en verso. Etxeberri, que pretendía conmover ao lector e meterse na pegada da fe, escribiu versos cantables para cada situación concreta da vida cotiá. "Pero non se limita a facer oracións simples, senón que utiliza múltiples imaxes, son textos de gran retórica". Para os pescadores escribiu unha gran parte do traballo. A caza da balea tiña unha gran forza naquela época en Ziburu, e para eles escribiu os seus versos:

Señor, coa madeira
máis que até nós, ferimos á
Balea co
golpe do arpón.
Por favor, fainos a
graza (Jaun Puxanta), o
gran Mar de
Peces Frecuentes.
Sen
ferir ningún guindastre coa súa forza, nas
Segadas con
cola ou peito.
Ou sen envorcar a barca
máis aló do
quilo, Ou sen levala consigo
augas abaixo.Por favor, mire vostede de
todas estas enfermidades para que

lle agradecemos que
volva con terra.A
vitoria é grande,
a perila tamén grande,
Mira a vida en
principio.

Aquí pode verse toda a crónica da conferencia.