Huaco retrato recibe unha forte acollida. Que vostede tenllo.
É máxico que ocorra algo así cando che cansaches da precariedade e de empuxar. Véxoo no marco da reparación histórica, no marco da devolución do ouro, como di o grupo Ayllu, que traballa a investigación artística e a acción política anticolonal. Non é só o meu berro, senón o berro colectivo, o clamor polos dereitos e as mellores vidas. Con este libro, polo menos, temos que conseguir diñeiro suficiente para derrubar a estatua de Colón en Madrid.

Na novela únense tres fíos: A investigación sobre o antepasado Charles Wiener, a dobre vida do pai do protagonista e a relación de polimeraridad do propio protagonista. Recuperei aquí os proxectos de
tres libros. Non tiña recursos para realizar unha gran investigación sobre o antepasado –ademais, non quería homenaxear, senón loitar con el–, nin para buscar matriarcas familiares perdidas, polo que deixei de lado ese proxecto. Doutra banda, o meu pai morreu e animoume a falar da súa vida: tiña dúas familias que nunca tiveran contacto entre elas. Primeiro falei coa miña nai e os meus achegados, claro, que non lles gustaron moito, pero pensaba que tiña dereito a falar do tema e quería saír fóra. Por último, tiña unha intención novelística sobre a polimicidad, recicleina e converteuse no centro do presente do protagonista. Sempre tiven a necesidade de actuar desde o corpo e desde a miña propia vivencia, aínda que neste caso utilice a autofición. E con estas pezas creei o patchwork.

Falemos de Charles Wiener. Este home case chegou a Machu Picchu, entre outros, e roubou catro mil huacos, pezas cerámicas que reflicten as caras dos indíxenas antes da época de colonización. Incluíu unha mención no seu libro no epígrafe: "A bobada artificial do corpo estaba relacionada, no caso dos peruanos, coa estupidez fáctica da alma".
Cando empecei a ler o libro de Wiener e atopeime con esa lingua racista, non puiden seguir: insultoume e ofendeume. Como falaba da miña cultura, da miña cidade, das súas xentes… Pero ao fío do proxecto de Huaco retrato, volvinme a meter na acción e nas ideas do movemento antiracista madrileño, escribía sobre o tema Eldiario.é no medio, o movemento Black Lives Matter estaba a piques de cambiar moitas cousas e tamén había novos relatos de resistencia que reconstruían a historia: Así que tiña claro que non xulgaría ao home desde a atalaia da súa época.

Desde hoxe.
Xulgaría á súa suposta heroína desde o punto de vista do chol e o enfado, cos ollos e a rabia do meu tempo. Hai unha cousa que dicir de Wiener: a diferenza doutros do seu tempo, non quería eliminar as razas baixas. Entre outras cousas porque formaba parte deles: era xudeu austriaco, excluído, que tomou a nacionalidade francesa e converteuse en católico para fuxir do acoso. Con todo, reivindicaba o proxecto de civilización branco europeo con paternalismo, como calquera político do PP na actualidade. É máis, comprou un neno indíxena e levouno a Europa para demostrar que podía educalo.

Este discurso resultábame moi coñecido, porque falan da mestizaxe en España da mesma maneira. España cóntase que chegou a un campo de bárbaros caníbales e que lles deu todo: lingua, relixión, cultura, arte. Os deputados españois aseguran que o mellor que pode pasar a unha muller suramericana é casar cun español. Neste punto relacionei o pasado co presente. E empecei a escribir este libro, contando como nos atravesa a colonialidad até os nosos días.

Paréceme relevante como explica vostede a historia das dúas familias do seu pai. Demostra a complexidade da situación sen xulgar a ninguén. No
libro non hai cojera nin victimismo, senón que partía da experiencia de sentir dor no corpo, o que xera empatía e certa comprensión cara ás persoas de todos os bandos: presuntas vítimas e presuntos victimarios, que non son vítimas nin victimarios en termos absolutos, sempre teñen máis aspectos. E creo que, ao final, na figura da nai materialízase esa humanidade crúa que estala no rostro e sorpréndenos en toda a súa verdade. Dásche conta de que esa muller elixiu o seu destino; dásche conta de que realmente ese home non é un home malvado, senón que non sabe amar, que lle ensinaron a maltratar, que nunca aprendera a honrar. Ti, pola contra, es froito do cruzamento destes dous ríos, por desgraza ou por sorte, e tratas de facer as cousas ben e ás veces fracasas. É o momento de abrazar contradicións, deixando de lado as modas, a moral, a verdade e a mentira.

Todo iso con moito humor.
Sigo a regra literaria de traballar as cousas llorantes e dramáticas desde a perspectiva do patetismo cómico. Outra regra: escribir sobre o que me avergoña, tamén é ridículo. Temos que escribir sobre o que nos aperta, que é onde reside a honestidade absoluta, e iso é o que fai vivir os textos.

Tamén me gustaría preguntarche polo libro Nove lúas: é un testemuño de ensaio sobre o teu embarazo, publicado por primeira vez en 2009, e agora publicaches a versión corrixida.
Sentía moitas cousas moi afastadas do libro e limpeinas, por exemplo, quitareille moitas espesas: pareceume insoportable lelas, sobre todo porque son grosa. Non puiden cambiar as traqueserías sobre o xénero e o sexo do neno, agora non o falaría de ningunha maneira, pero no seu momento era así.

Mostra a vista do migrante.
Si, un peruano dá a luz en Barcelona. É un corpo migratorio claro: xa estaba a escribir desde a vivencia de estar fóra. Tamén criticé directamente a medicalización da experiencia maternal, o embarazo e o parto desde o punto de vista dunha sudadera. Como nos tratan nas institucións, nos hospitais, como nos ven como nenos…

É un libro sobre o embarazo, pero fala, entre outras cousas, do aborto.
Parece que nun libro para embarazadas non se falaría diso, non? O libro ten ese lado escuro. Oponse aos estereotipos: o embarazado non é un anxo da casa, unha persoa fráxil á que hai que ceder o asento no metro. Coidado! Ceden o asento a un terrorista, a un coche bomba do sistema! Creo que as embarazadas non son desprotexidas en absoluto. Son hormonalmente explosivos, contraditorios e capaces de calquera cousa. E non falei de medio… Iso si, holocausto para todos os demais.

Como?Traballei un pouco o tema na obra
Que tolemia namorarme eu de ti, aínda que non era a miña semirígena, senón a da miña noiva: obsesionouse con outra tipa e foise de casa, co bebé, a cantar co outro. Eu non tiven tanto efecto, pero sufrín o da miña noiva [risas].

Nesta obra fala da súa relación con Jaime Rodríguez Z. e Rocío Lanchares Bardají: dous nenos crecen xuntos, Coco e Amaru. O punto de partida
da obra é a crise que sufrimos en 2016. Cando Amaru era moi pequeno, estabamos dispostos a vivir o soño da familia da polimeraridad, coa chegada do desmesio, construímos a casiña, fixemos traer unha cama xigantesca, e cambiamos a vida de Coco –presentámoslle a unha muller dicindo que estabamos namorados dela e que viría vivir connosco–. Fixemos unha gran aposta, en esencia, na que de súpeto Rocío queimou o primeiro cigarro tras o embarazo, bebeu unha copa de viño, e decidiu que quería deixar de ser vaca enseguida, devolvéuselle o desexo de tocar a pel, pero no rabillo que quería facer cun foráneo, o que provocou a explosión do noso soño. Eu estivera facendo proselitismo coa camiseta da polimeraridad, e alí deime conta de que non podía soportar a situación, que eu quería construír o niño, crecer o bebé da polimeraridad. Pero Rocío quería vivir o seu momento. E comezou unha terrible onda, con grandes enfrontamentos. Iso é o que se conta na obra.

Basicamente, expliquei como partimos desa crise e como tentamos reconstruír as cousas. É unha reflexión sobre este tipo de relacións: que erros e que buracos teñen. Á fin e ao cabo, aínda que queremos querelo doutra maneira, ás veces tocamos abaixo, porque as nosas teorías non se poden traer á práctica e convértense nun mero discurso.

Realizou unha longa traxectoria xornalística. Abandonou Perú a principios da década de 2000, por que decidiu migrar e cal foi a súa traxectoria en España?
No meu país tiña un pouco de visibilidade como xornalista. No xornal felicitáronme polo meu traballo, pero non me contrataban. O de sempre: os homes do meu amigo eran contratados por facer o mesmo que eu fixen, e eu estaba como falso autónomo. Canseime e fun a Barcelona. Claro, era o bolseiro máis antigo do mundo, tiña case trinta anos e tiña que empezar de cero. Gañaba moi pouco como xornalista, combinábao con calquera outra cousa, o meu marido dedicábase a servir paellas e así fomos alternando para poder volver ao xornalismo, que era o noso campo. Como xa traballara na revista Etiqueta Negra, unha revista bastante emblemática do xornalismo narrativo en Latinoamérica, tiven a oportunidade de tocar unhas portas. Logo empecei a traballar en calquera cousa relacionada co xornalismo.

Por exemplo?
Fixen o horóscopo sexual da revista Primeira Liña, unha revista porno que na década de 2000 aínda regalaban DVDs. Había cheas de diñeiro: Pagábanme 400 ou 600 euros a cambio de facer un artigo sobre as praias máis quentes de España –aínda que nunca estiven nunha praia destas características–. Cheguei a ser redactor xefe da revista e logo chamáronme os da revista Marie-Claire. Si: de redactor xefe dunha revista porno favorita a redactor xefe dunha revista feminina fashion.

Querías facer voar por dentro?
Era un infiltrado, está claro. Foi unha época divertida, non durou moito. Unha cousa curiosa foi que nas revistas femininas non se daba conta de que había unha crise enorme. Recibíronme en 2011 e o director cría que era Anna Wintour: Víñame a buscar nunhas mercés con guía, mentres o xornalismo se estaba desfacendo na nosa contorna. Non se daba conta de que estaban na España do movemento 15M. Eu tamén a duras penas. Me negé a traballar porque me namorei dunha muller ocupada antisistema que me rumoreaba ao oído que había que destruír o traballo, e ademais eu quería ser escritora e non esoutra cousa. Por tanto, perdín a oportunidade de comprar un piso, ou o que me merecía como una sudadera que comera durante anos. E volvín á precariedade: Come a sopa de col da horta de Perales e conta os céntimos despois das festas do Vaciador. Foi a mellor época da miña vida.

E agora?
Un día deime conta do cambio xornalístico: había que colaborar cos medios dixitais e pagaban moi pouco. Aos poucos fixen o camiño como autor e firma, conseguindo algunhas colaboracións fixas. Pero isto é moi inestable, xa que hai un ano perdín dúas columnas do golpe. Se non publicase este libro, e non me pedisen outras sesións, talleres ou conferencias, non se que fixese. É dicir, menos mal que cada vez teño máis medios de vida que saco dos meus libros, se non, se tivese que ser xornalista…