A revista ARGIA lembrou o programa de radio Bedi Irratia Euskalduntxarrak no contexto da Korrika. A un grupo de estudantes vitorianos, recoñecer que non dominan o eúscaro e rirse dos erros, serviulle para liberar a lingua diante do micrófono de AEK.

Este proxecto lembroume a varias persoas de Bilbao: Quen, aínda posuíndo o título C1, non se atreven a falar en eúscaro nunha mesa redonda ou nun medio de comunicación; ou os que estudaron no modelo B, aínda que o entendan todo, non digan nin unha soa frase en eúscaro no día a día. Todas estas amigas son mulleres*, creo que no patriarcado judecristiano as tres emocións condicionan especialmente nosa subjetividad:

Vergoña.

Os Plazandreok recibimos unha dobre sanción cando cometemos un erro público, segundo subliñou a correspondente de xénero do xornal Isabel Valdés O País nunhas xornadas da Universidade do País Vasco. Aínda que non se equivoque, sabemos que a nosa actividade (e o corpo) xulgarase máis forte que a dos homes. Valdés falaba da escasa participación das mulleres nos medios de comunicación; da dificultade de atopar expertos ou tertulianos. Non é casual que pasase á historia “relaxing cup of café con leite” de Ana Botella, e non o pobre inglés de calquera político masculino.

Culpa.

Chámame a atención que eses amigos que recordo teñen menos complexos á hora de desfacerse do inglés. Que lles pasa co eúscaro? Creo que a culpa ten que ver. O eúscaro é a lingua do noso pobo, que nos fai vascos, que deberiamos dominar. Tirar a madeira non axuda.

Autoexigencia.

Os investigadores Aizpea Otaegi e Jaime Altuna explicáronnos que a maioría dos alumnos dos euskaltegis son mulleres e, ao mesmo tempo, manifestan unha autopercepción máis negativa que os homes cando se lles pregunta pola súa relación co eúscaro. Entre os mecanismos de opresión patriarcal que Uxue Alberdi designou no seu libro "Da garganta contra a garganta" destaca tamén a “autoexigencia destrutiva” que senten as bertsolaris.

Lin nun artigo académico de Gatx Eizaguirre Aoiz a seguinte reflexión: “A análise de sensacións físicas e emocións pode ser interesante para a conxugación da linguaxe entre a antropoloxía e a antropoloxía feminista, por exemplo, a vergoña. Que persoas ou colectivos que falan euskera no contexto vasco senten vergoña ao falar en castelán? Que suxeitos que están a aprender euskera senten vergoña? Que persoa non sabe eúscaro sente por non saber euskera? Como é esa vergoña no corpo e que consecuencias ten? Asóciase ao silencio? Con esa vergoña fanse exercicios de axencia? Como se relacionan estas vergoñas con desigualdades de xénero, de clase, de raza…?”

O meu bollera multilingüe catalán suspende todas as probas de conversación do euskaltegi. Que relación hai entre o empoderamiento e os resultados das probas de fala? Quen toma máis a palabra nas clases de conversación? Algún coñecido recoñeceume que non se achega ao Berbalagun feminista de BIRA porque lle dá vergoña, porque cre que non ten suficiente nivel. Que se pode facer para ter en conta todo isto nos procesos de euskaldunización?

Non teño resposta, pero a filosofía dos euskaldunes pareceume marabillosa para traballar estas emocións a través do humor. E tamén o Txio do rapero A Furia: a partir de agora falará euskera, aínda que se equivoque, “e si non gústache, poderedes comerme toda a cona”.