Seguramente a maioría dos vascos preferimos a República, pero até agora as repúblicas que coñecemos son dos demais e non dos nosos. En Francia, por exemplo, os principios republicanos dominan e son moi apreciados desde que, no antigo réxime monárquico, os monárquicos do terceiro estado foron sublevados e chegaron a ser citoys. Isto ocorreu a finais do século XVIII, e un día de setembro de 1792, a monarquía corrupta foi abolida para sempre e entrou en vigor a Primeira República. Con todo, non durou moito, pois a partir de 1804 impúxose o Imperio imperativo de Napoleón Bonaparte.
Necesitaron unha nova revolución, a de 1848, para organizar a Segunda República, pero foi realmente estraño, porque elixiron á sobriña de Bonaparte para a presidencia, que, seguindo o instinto da liñaxe, golpeou o Estado en poucos anos, restablecendo o imperio e nomeándose emperador.

Unha terceira revolución tivo que abrir o camiño á Terceira República, neste caso foi unha violenta rebelión popular chamada Comuna. De aí xurdiu a terceira república. Foi enterrado crudamente pola invasión nazi.

Só ao finalizar a chamada Segunda Guerra Mundial, a República volveu rexenerarse, a cuarta. A derrota da Francia colonialista en Indochina e Alxeria provocou o final desta cuarta e levou ao xeneral De Gaulle ao mando unha especie de golpe de estado.

O propio De Gaull estableceu as condicións para o nacemento da Quinta República, e niso segue estando Francia, que por encima desa república nominal é un réxime presidencialista e que ten máis do imperio neocolonial que dos cambiantes valores de igualdade, fraternidad e liberdade de orixe.

É coñecida a curta e precaria vida da república como réxime na historia do Estado español. Dous intentos republicanos españois tiveron un final triste e terrible, si. Con todo, tras a morte do último ditador na cama, esperábase, entre moitos cidadáns, que as forzas anticipadoras volvesen crear o sistema republicano.

Nas eleccións o PSOE ía en aumento reivindicando firmemente a súa identidade republicana. Posteriormente, cada vez que chegaron ao Goberno de España actuaron sempre en contra do preceptuado e hoxe mesmo convertéronse nun sólido soporte das monarquías totalmente pudridas, tanto a nivel nacional como internacional. A última proba inequívoca é o obsequio que lle brindou á irreversible regencia feudal marroquí o presidente progresista Sánchez, culminando unha auténtica traizón histórica e sacrificada república saharauí. Xa antes actuara unindo o extremo dereito español para afundir o proceso democrático a favor da república catalá.

A república vasca é, sen dúbida, un bo réxime. Teremos que aprender da historia e da experiencia cal é o camiño posible para chegar até ela. Creo que xa podemos sacar algunhas conclusións e aclaralas. A conclusión de alianzas tácticas coas autoridades francesas e españolas, mesmo coas que reciben o nome progresista, non é o camiño cara á república vasca, evidentemente, vai en dirección contraria. O solar da República Vasca atópase no propio País Vasco, no conxunto do territorio, e as alianzas deben materializarse nel, en base e clave aos propios principios republicanos.