“Os medios de comunicación reflicten ás mulleres como vítimas no contexto da guerra”
- Que lugar tiveron as mulleres nos medios de comunicación nos conflitos de Oriente Medio e Magreb? As narrativas cambiaron desde que mulleres locais e internacionais informan da súa realidade, cambiaron de foco. A xornalista Natalia Sancha (Huelva, España, 1979) coordina o libro Balas para todas, unha colección “en homenaxe a todas as mulleres que non son pasivas e teñen unha bala en recámara” da man de seis correspondentes.
Como ven as guerras desde os ollos das xornalistas?
Tratamos de romper as narrativas previas sobre a guerra en xeral e sobre o papel das mulleres en particular. Desde a década de 1990 as mulleres e os nenos representáronse como vítimas, estamos a ver na guerra de Ucraína que o discurso se está perpetuando. Quixemos romper o único rol que teñen as mulleres co concepto de estar nun campo de refuxiados, único contacto dos homes xornalistas coa realidade das mulleres no contexto patriarcal e musulmán de Oriente Medio e do Magreb. O 50% da sociedade non estaba representada.
Que vos permitiu achegarvos a estas realidades?
A metade dos membros do libro son xornalistas locais e os demais internacionais, pero cunha longa traxectoria en Oriente Próximo. Non somos paracaidistas. Coñecemos o tecido social e a linguaxe, como ferramenta fundamental para xerar un clima de confianza. Pasamos da primeira liña á retagarda, espazos privados xeralmente reservados a mulleres. Confirmamos que as mulleres non son vítimas. Uns son membros radicalizados do ISIS, recrutados por outras mulleres; outros son estudantes universitarios que queren ser economicamente independentes...
Tratábase de cambiar o prisma.
Había que mirar cara atrás, virar. O sangue é vermella e as calaxnikovas son iguais en todas partes. As mulleres sempre estiveron aí, nas guerras que Occidente non quería imaxinar como heroes, porque a independencia das colonias europeas eran guerras. Por tanto, si, houbo moitos anos de falta de recursos para chegar ás mulleres, pero tamén de interese.
Comprobastes que a violencia sexual segue sendo unha arma de guerra. Nestas entrevistas é especialmente importante o papel das xornalistas, non?
Durante as guerras os corpos das mulleres convértense en campos de batalla. Destrúen a mulleres para destruír un pobo. No contexto da violencia sexual, mirar aos ollos e falar na súa lingua xera un clima de serenidade e confianza que é necesario. Este tipo de entrevistas non poden ser realizadas polos homes, primeiro porque son homes e segundo porque son estranxeiros. Cando hai outra persoa, xa sexa tradutora ou fixer, nestas entrevistas pérdese o vínculo entre dúas persoas imprescindible. Cóntanche cousas moi duras e persoais, temas tabús.
Non podemos falar de mulleres e de guerra sen falar de sexualización.
Occidente non sabe que facer cando ve a unha muller cunha arma. Os kurdos están aburridos co fusil na man cando o xornalista estranxeiro acode a facer fotos. Por suposto, reproducindo os estereotipos de beleza occidentais. O libro recolle un caso moi significativo, Asia Ramadán era miliciano en 2015, unha bela muller que foi bautizada polos medios como “Angelina Jolie de Oriente Próximo”. Cando morreu loitando contra o Estado Islámico, un xornal británico titulou “Morreu Angelina Jolie de Oriente Próximo”... Non ten ningún valor informativo.
Tamén reflectiron que en tempos de guerra a vida continúa inexorablemente.
O que chamamos normalidade oasis adoita xurdir en conflitos armados. Abordamos esta narrativa diferente nas reportaxes: vodas, bebedeiras, danzas, orificios de morteiros convertidos en piscinas infantís, clases de tango ou parkour polas rúas reducidas... Son escasas normalidades que axudan a humanizar aos cidadáns que sofren a guerra e axudan aos cidadáns a non perder o sentido.
O libro escrito por tres xornalistas locais e outro tres internacionais chámase Balas para todas. Por que?
En honra a todas as mulleres loitadoras que atopei. Sempre gardaban unha bala para evitar o uso dos corpos das mulleres como campos de batalla; así, antes de ser capturados polo ISIS, dispararíanse a si mesmos. Non querían caer no concepto de vítima en absoluto. Dun modo ou outro, aínda que metaforicamente, todos gardan unha bala na recámara. En honra a todas as mulleres que non son pasivas, porque na guerra todos participan, todos sofren, hai mulleres.
Máis aló da primeira liña
“Pasei os últimos catorce anos como correspondente en Oriente Próximo, vivía en Beirut. Informei sobre os conflitos de Siria, Palestina, Libia e Iraq. Ao finalizar o día e volver ao hotel, o habitual era reunirse con outros xornalistas. Entón deime conta de que as xornalistas tiñan historias diferentes. Tan importante como estar en primeira liña é virar e ver que está a ocorrer na retagarda”.
No outono de 1415 estalou a batalla de Agrincourt entre Inglaterra e Francia, unha das guerras máis decisivas da Guerra dos Cen Anos. Para iso, cando Enrique V, rei de Inglaterra e señor de Irlanda, decidiu enviar ese verán o seu exército a Francia, os soldados desembarcaron... [+]
Na década do oitenta os mozos vascos cantabamos “si vis pacem, para bellum”. Si queres a paz, prepárache para a guerra, gritabamos en latín, sen comprender moi ben o significado da frase.
Naquela época, o conflito vasco estaba ao vórtice e o mundo vivía os últimos... [+]
O xenocidio é unha palabra desgraciadamente de moda. Segundo a definición de Rafael Lemkin en 1946, o xenocidio defínese como “as accións encamiñadas a destruír total ou parcialmente un grupo nacional, étnico, racial ou relixioso”. Estas accións poden consistir en... [+]
A produción de drones é unha industria emerxente e Turquía converteuse nun dos grandes fabricantes e exportadores de drones de guerra. O seu produto estrela é Bayraktar TB2. Un dron que pode despegar, aterrar e navegar de forma autónoma, pero que depende dun operador humano... [+]
Unha hora despois da famosa cidade dAs Veigas, no medio do deserto atópase a base aérea militar de Creech. Na década de 1950, durante a Guerra Fría, fíxose famoso por ser o lugar de case mil explosións nucleares "experimentais". En Creech coordináronse a maior parte dos... [+]
Na década de 1950, o exército estadounidense comezou a utilizar drones para misións de custodia e recoñecemento en zonas de conflito. O 3 de xullo de 1994 tivo lugar o primeiro voo do dron Predator sen estar armado. En xullo de 1995, Predator voou por encima dos Balcáns en... [+]
Non se que ambiente hai no sur do Bidasoa, pero polo menos no norte está a palabra "guerra". Nas ordes do 31 de decembro de 2023, o presidente Macron podería acertar con sete veces a palabra "rearmamento". Din que estamos na necesidade de canalizar a "economía da guerra", e iso é... [+]
Ha pasado un ano desde que ao Oeste equivocóuselle a guerra de Ucraína. No xadrez dise que un xogador está en posición zugzwang para que se vexa afectado por calquera movemento que poida realizar. Si non tivese que facer ningún movemento, conseguiría o empate, pero se é a... [+]
