Unha vez máis, estamos a ver que os recursos naturais deben ser tidos en conta á hora de analizar os conflitos entre os pobos. Proba diso é a Ucraína que desde o 24 de febreiro enfróntase ás tropas rusas. Á hora de mirar as súas relacións coa Unión Europea e Rusia, temos que ter en conta o aspecto enerxético, xa sexa petróleo, gas, hidróxeno, renovable ou nuclear. O artigo “Avisos ecoloxistas na guerra de Ucraína” de Hervé Kempf, director de Reporterre, publicado no número 2770, revela como Europa ten Rusia “un socio complicado pero imprescindible” pola súa dependencia enerxética.

O contexto da emerxencia climática é unha fase de transición que debe ser tida en conta e que no futuro irase acelerando a relación entre a xeopolítica e o clima. A guerra entre Rusia e Ucraína pon en cuestión a factibilidad do Green Deal ou Pacto Verde debuxado pola Unión Europea en 2019, e a neutralidade de carbono como obxectivo para 2050.

A conxelación do gasoduto Nord Stream 2 foi unha das primeiras sancións de Vladimir Putin por recoñecer a independencia das repúblicas de Donetsk e Luhansk. A NS2 é un gasoduto entre Rusia e Alemaña de 1.230 quilómetros, destinado a duplicar as exportacións rusas de gas, finalizado en setembro, pero aínda non posto en marcha polos últimos trámites. Aínda que conxelaron NS2, segue aberto o Nord Stream 1, que tamén transporta 55.000 millóns de metros cúbicos de gas cada ano, na mesma dirección. É dicir, Rusia tamén podería castigar á Unión Europea pechando a fosa porque ten unha gran dependencia do gas ruso: o 43% do gas importado provén de Rusia e en 2019 a compañía rusa Gazprom exportou a Europa 199.000 millóns de metros cúbicos grazas a diferentes gasodutos. Pero como en tempos de guerra tampouco sempre se canalizan todos os ataques desexados, no momento de redactar esta reportaxe Moscova non tomou ningunha decisión. Como Europa non pode desbordar a NS1, a Rusia tamén lle resulta difícil: os ingresos de petróleo e gas supoñen o 40% do orzamento federal e case a metade das exportacións a Europa son de gas e petróleo.

Lembramos como Rusia situou o final das obras da NS2 como unha “vitoria”. Inmediatamente dixo Ucraína que “seguiría loitando contra este proxecto político ruso”. Neste conflito económico, Kiev aliou aos Estados Unidos e Donald Trump tiña condenadas ás empresas que se dedicaban á construción, porque a posta en marcha da NS2 tamén ía tinguir as exportacións estadounidenses. Con todo, o novo presidente de Joe Bide chegou a un acordo con Alemaña, acordando unhas garantías para tranquilizar as queixas dos pobos de Ucraína e do leste de Europa.

A Unión Europea busca a fonte de hidróxeno ucraíno

Mirar este acordo merece a pena para entender que a emerxencia climática e a transición ecolóxica están a converterse nunha fonte potencial de conflitos xeopolíticos. US-Germany Climate and Energy Partnership [Participación AEB-Alemaña en materia de clima e enerxía] é o título do acordo asinado o pasado 15 de xullo. Non satisfixera plenamente aos pobos de Ucraína e do leste de Europa e lamentaron a falta de diálogo: “Nas negociacións bilaterais EE.UU. e Alemaña poden resolver todos os problemas que afecten aos seus intereses. Pero cando son intereses doutras nacións non podemos decidir nada”, asegura o presidente de Ucraína, Volodimir Zelenski.

O artigo Nord Stream 2, a méthode Biden plus productive que celle de Trump (“Nord Stream 2, o método de Biden, máis frutífero que a Trump”) do medio de comunicación Le Grand Continent, é interesante para entender o seu alcance. En relación con esta participación, Alemaña comprometeuse a crear o Green Fund ou Fondo Verde para apoiar a “transición enerxética, eficiencia enerxética e seguridade enerxética” en Ucraína. Destínanse un mínimo de 1.000 millóns de dólares, combinando capital público e privado, que se comprometeu a doar inicialmente 150 millóns de euros.

“O hidróxeno é un dos sectores crave da Ucraína polo seu alto potencial de produción de hidróxeno verde, o que supón unha gran oportunidade para a Unión Europea ao ter que importar hidróxeno. A produción e exportación de hidróxeno verde permitiría a Ucraína renovar o uso da súa importante rede de gasodutos ofrecendo un hidróxeno máis ecolóxico e por tanto máis atractivo que o hidróxeno azul que Rusia podería xerar do seu gas natural”, podemos ler no artigo.
É evidente que Europa segue os seus intereses: O hidróxeno verde facilitaría o obxectivo de alcanzar a neutralidade en carbono fixada para o ano 2050. E, como non, sería tamén unha oportunidade para ttipar a dependencia do gas e do petróleo rusos. Europa ten como obxectivo conseguir 2x40 GW de hidróxeno verde para 2030, importando 40 GW de Europa e outros 40 GW de Ucraína e do norte de África. Kiev está na mesma postura: “Ucraína trata de aliñar a súa política climática co Pacto Verde Europeo”, sinalaba o presidente de Ucraína, á mantenta do Climate Ambition Summit de 2019 ou o Cume de Clima Anvital. Ademais, a perda de diñeiro que suporía a posta en marcha da NS2 podería compensarse –que recibiu 2.460 millóns de euros en 2019, grazas aos gastos de paso da compañía rusa Gazprom atravesando Ucraína–. As redes de gas de Ucraína, os eslovacos Eustream, os checos NET4GAS e os alemáns OGE uníronse recentemente para construír o corredor Central European HydrogCorridor que unirá Ucraína e Alemaña.
Con todo, se dispoñen dunha infraestrutura fácil de exportar, os ucraínos deben desenvolver o sector desde case cero. O pobo triturado pola guerra vai ter seguramente outras prioridades nos próximos anos, polo que as prioridades europeas están agora en dúbida.

Rusia necesaria, mesmo para as enerxías verdes

Métaux stratégiques: a guerre en Ukraine pourrait freiner a transition écologique de l´Union Européenne (“Metais estratéxicos: A guerra de Ucraína pode frear a transición ecolóxica da Unión Europea”) sinala un segundo elemento a ter en conta: As terras rusas están enriquecidas cos metais necesarios para a transición ecolóxica debuxada pola Unión Europea. Por exemplo, o 40% do paladio necesario para os coches eléctricos débese a Rusia. Para Níquel, tamén despois de Filipinas e Indonesia, este é o principal produtor e sabemos que este metal é imprescindible para os muíños e batidos de vento. Outra información, a de Donbass, que tamén pode formar parte da guerra iniciada en 2014, é que hai moitos litios nas súas terras e todos están orientados a iso: Rusia, a propia Ucraína, e a Unión Europea.

“O cambio climático e os conflitos teñen a mesma raíz: os combustibles fósiles”. Son palabras do ucraíno Svitlana Romanko, do Grupo Intergobernamental sobre o Cambio Climático (IPCC). Probablemente, no futuro tamén causaremos as enerxías verdes na base dos conflitos.