A necesidade da Renda Básica Universal non é unha nova responsabilidade. Na década de 1980, varios pensadores, entre eles o filósofo belga Philippe van Parjis, concluíron que as políticas da maioría dos países europeos para combater a pobreza non tiñan bos resultados, e engadiron que a maioría da poboación carecía de liberdade para desenvolver a súa vida a vontade.
Con todo, no século XVIII tamén podemos atopar políticos e pensadores que tratan un tema similar. Durante a revolución francesa e norteamericana, Thomas Paine, por exemplo, sinalou aos cidadáns que a riqueza xerada polas terras e os bosques expropiados polas oligarquías debía ser devolta en forma de renda.

A principios do século XXI a OEU converteuse en algo máis importante que nunca. Os países occidentais están inmersos nunha crise de produción estrutural do capitalismo que está a provocar a destrución das clases medias, impulsada pola crise financeira de 2008 e a crise do coronavirus. Neste contexto, a UEH está a esforzarse en Cataluña para saír adiante.A conselleira da Generalitat, Laura Vilagrá, retrocedeu en
2001 para explicar a evolución da idea da OEU en Cataluña. É o ano no que nace Rede Renda Básica (Rede de Renda Básica), sumando persoas que traballaron nos últimos dez anos para obter a renda básica. Ao ano seguinte, o 12 de febreiro de 2002, a partidos ERC e EU-ICV presentaron unha proposta ao Parlamento de Cataluña para trasladar o proxecto de lei de implantación da OEU ás Cortes Xerais españolas. Con todo, a proposta non tivo moita continuidade.

Ao pouco tempo entrou na Rede Renda Básica BEN (antes Basic Income European Network, agora Basic Income Earth Network), e en 2004 organizou o congreso internacional en Barcelona. Con todo, durante moitos anos esta loita quedou nun segundo plano, a pesar de que algúns axentes seguiron traballando ao redor da renda básica.

Sergi Raventós, director da Oficina do Plan Piloto da OEU de Cataluña, afirma que as eleccións catalás de 2021 foron un “punto de inflexión” na loita pola OEU, xa que o partido de esquerdas CUP puxo no seu programa electoral o desenvolvemento do plan piloto e CUP estableceu como punto indispensable nas negociacións de investidura de Pere Aragonés da ERC. Foi aprobada pola ERC e en outubro de 2021 abriuse a Oficina do Plan Piloto para a implantación da OEU, presidida por Raventós.

O Plan Piloto, aurrera, é o obxectivo do equipo de
Sergi Raventós, deseñar, organizar e implantar o Plan Piloto, e niso estase traballando. Durante o desenvolvemento do plan realizarase un ensaio de dous anos cunha mostra exacta. Segundo Raventós, participarán entre 6.000 e 8.000 persoas de diferentes idades, xéneros e sectores sociais. As probas realizaranse coa poboación dalgunhas localidades pequenas, comparando o resultado das mesmas cos resultados doutras rendas condicionais.

A oficina conta co apoio da Generalitat de Cataluña para o desenvolvemento do Plan Piloto, pero Sergi Raventós di que a conxuntura política pode provocar moito: “A maioría do partido de esquerdas no goberno foi imprescindible para pór en marcha o Plan Piloto, pero un cambio de correlación de forzas pode frustrar todo”.

Ás críticas, a resposta correcta a longo prazo traxectoria da Rede de Renda
Básica nunca faltou ás críticas por parte dos seus membros. Segundo Raventós, a maioría das críticas proveñen dos sectores liberais dereitistas, e o máis habitual é a inviabilidad da OEU. Desde estes sectores acúsase os promotores da renda de que é “imposible” e “inviable” que todos os cidadáns, só por existir, acheguen 700 ó 900 euros, pero os partidarios da OEU teñen claro que a imposición da renda é viable cunha política fiscal máis ríxida que se opoña á fraude: “Xa realizamos os cálculos e é totalmente viable”, explica Raventós.

Outra crítica habitual é que si se aplica a renda básica a xente deixará de traballar. Con todo, segundo Raventós, os ensaios mundiais han demostrado que, ademais de mentir isto, a xente ten máis recursos para atopar o traballo que quere ou para sacar adiante os seus estudos: “Hoxe en día, desgraciadamente, hai moita xente que ten que deixar os estudos. A renda básica permitiría á maioría acceder aos estudos e a un mellor traballo no futuro”.

A través do traballo conxunto que se está
levando a cabo entre a Generalitat de Cataluña e a Oficina do Plan Piloto para a aplicación da OEU, obxectivo do ensaio xeral europeo, queren realizar o maior ensaio europeo. En todo o continente, Finlandia foi o país no que se levou a cabo o maior proxecto, pero ao final non conseguiron aplicalo. Con todo, fóra das fronteiras europeas, probaron as rendas básicas en moitos países: India, Kenia, Canadá, Irán e Israel, por exemplo.

O ensaio máis importante até agora foi o de Kenia e segue en probas desde o ano 2017. A Organización Non Gobernamental Give Directly concede 23 dólares ao mes a 5.000 habitantes de diferentes localidades durante doce anos e preto de 16.000 habitantes percibiron a mesma renda todos os meses durante dous anos, e a pesar de que a proba está aínda en marcha, viron resultados positivos. As persoas das aldeas perceptoras de renda teñen maior capacidade económica para cubrir as súas necesidades básicas e detectaron efectos positivos na saúde física e mental.

Doutra banda, sinalan que os conflitos entre a xente tamén baixaron. Por último, hai cidadáns que afirman que ter un ingreso mínimo deulles unha “esperanza”, e que a esperanza supón unha “satisfacción”.

O proxecto de proba da Renda Básica Universal en Cataluña avanza aos poucos e pode ser un precedente para a súa implantación noutros países. As razóns a favor e en contra están sobre a mesa, pero haberá que atender especialmente ás conclusións obtidas dos ensaios, que mostrarán o impacto da renda básica na saúde da maioría da poboación.