Nestes tempos que nos obrigan a colocar o brión, lembroume un texto do poeta francés Henri Michaux, titulado Tatouages (tatuaxes), publicado no libro de viaxes Ecuador en 1929 (Gallimard). Nela, o autor sinala que os “Indios da selva” son marabillosos: Do mesmo xeito que os “turcos”, entenderon que o rostro humano simple é en si mesmo “obsceno”, “non san” e “salvaxe”, e tomaron o aroma de tinguir o ollo ao ir comer a casa dos seus amigos. Nestas sociedades, faise unha visita para mostrarse máis espiritual e humilde ante os demais e mostrar externalizado o “espazo interior” íntimo de cada un, co respecto do outro. Michaux era seguro que as caras tatuadas estenderíanse tamén na sociedade occidental, pero non, un século máis tarde, son máscaras para enmascarar os rostros, e escondémonos/escondémosnos uns a outros no noso “espazo interior”, máis que de multitude, con medo e dependencia.

Nesa angustia, resúltame aínda máis fabuloso ver que os novos artistas non teñen ningunha dúbida de estender os seus “espazos interiores” á vista de todos, con toda a amplitude do corazón. Especialmente na zona de Garazi, nos últimos anos e meses, a mocidade compartiu a súa riqueza para o goce de todos.

Penso aquí ás irmás Iribarne e aos seus amigos: A brillante Leire Iribarne despregou toda a súa alegría e agarimo a través de diversos proxectos musicais, sobre todo co grupo funky Diabolo Kiwi, Amaiur Epher e os seus amigos Julen e Allande Etxeberri. Maia Iribarne ofrécenos con Paxkal Irigoien a serie Bañolet, producida por Xofaldia Produkzioak e Kanaldudek, unha serie que recibiu a bolsa de Creatividade da Feira de Durango de 2021 e que xa está dispoñible no disco Bloñati, Bañolet cantando, banda sonora da película. E doutra banda, tamén temos o magnífico disco Habia do trío formado por Maia, Amaia Hiriarte e Elena Haira.

Tamén me gustaría nomear dous novos escritores: Amaiur Epher, primeiro que publicou no editorial Maio a fraude de Profet en febreiro de 2021. Este tímido libro cóntanos as peripecias –máis arriba, abaixo– do funcionario Alexander, nun estilo agudizado pola ironía negra e a greta. Epher demostra un gran coñecemento social, filosófico e político, facendo reflexionar ao lector con felicidade e desesperación, sobre a evolución da vida e sobre a ética, entre dous sorrisos. Para orientar as reflexións satíricas, mestura as peculiaridades da novela, o ensaio, a poesía e o teatro, ofrecendo unha obra inclasificable e inesperada.

Pola súa banda, o mozo donazahartarra Xan Idiart publicou na editorial Elkar, na sección Iparluma, a colección de contos A vinganza de Teresa, na burla de 2021. Idiarte mostra un enorme talento narrativo, creando ambientes francos especiais, dando vida a personaxes incribles e, sobre todo, adiviñando intrigas máis sorprendentes que sorprendentes. Cada historia comeza nun contexto vulgar ou realista, en Gipuzkoa ou en Garazi, e o relato adquire unha enorme curva de tipus tapas, ti-tau, construíndo un suspense infinitamente insoportable e satisfacendo sempre a ansia residual do lector de forma impactante. Ademais, Idiart utiliza con mestría un vocabulario moi rico e a sutileza da linguaxe.

Nesta sociedade que nos leva a ocultar os corazóns de reflexión, as emocións e a sensibilidade, en nome da terrible sanidade, en millas agradécese a mocidade que nos regala o seu “espazo interior”, espiritualmente e con tanta humildade, como os Indios aos que Michaux aludiu, como todo un salvaxe.