Lin nas redes que a avaliación dos investigadores universitarios ha suscitado un debate en Cataluña. O debate foi, en calquera caso, pequeno, daqueles que se espertan de cando en vez. Paréceme un tema evidente, porque para acceder a un posto de traballo na universidade, ou para acceder á carreira académica, é unha cuestión fundamental a das axencias de acreditación. En definitiva, para conseguir espazo na universidade pública (teña en conta que a investigación se desenvolve sobre todo nas universidades públicas), o currículo do profesor investigador é avaliado por axencias non universitarias. Atención, non se trata de conseguir un emprego estable e ben remunerado, senón de que nos perfís de “formación” tamén é necesaria a avaliación destas axencias. Para avanzar na carreira académica tamén é necesario superar unha serie de avaliacións. É un asunto complexo e ten as súas mellores vantaxes na medida en que dalgunha maneira aclárase e objetúa a súa traxectoria académica.

Nas últimas décadas, cando as institucións sólidas da modernidade están a debilitarse, é dicir, nas nosas sociedades cada vez máis neoliberais, caracterizadas pola desregulación, a función social do experto universitario está a porse máis en dúbida que antes. Con todo, esta figura ten aínda lexitimidade para falar ante a sociedade da Verdade, da Ciencia ou do Pensamento Crítico, entre outros. Por tanto, ter en conta quen e como chega a esas posicións sociais non é, en absoluto, unha cuestión de corporativismo ou de condicións laborais de determinados traballadores. Pola contra, diría que se trata dunha cuestión cun significado social máis profundo.

Na inmensa maioría dos casos, o investigador é ao mesmo tempo un profesor, xa que as figuras dedicadas exclusivamente á investigación son minoritarias, sobre todo en ciencias sociais e humanidades. Neste sentido, téñense en conta, principalmente, as publicacións de artigos científicos, artigos de revistas que cada vez son máis propiedade de empresas xigantes, ou que aparecen en listas xestionadas por elas mesmas. Trátase, por tanto, dun gran negocio publicar neste tipo de revistas, sobre todo a investigación que se dota de diñeiro público, moitas veces sen acceso aberto. Esta situación tradúcese, por outra banda, no desenvolvemento dun debate científico completo desde estas canles, e na necesidade de telo en conta.

Todo este longo proceso, con todo, ten uns condicionantes estruturais claros que non podemos esquecer en nome da suposta excelencia. Afortunadamente, en comparación con outros países europeos, estas lóxicas turbocasitistas da traxectoria dos investigadores non son tan claras no noso país, diría. Polo menos nalgunhas áreas. Pero as tendencias e as presións son esas.

Chegados a este punto, onde queda a investigación en eúscaro? Por que un investigador de Euskal Herria debería publicar os seus traballos en eúscaro (xunto co feito de publicalos noutras linguas, por suposto) para que se teñan menos en conta en todo este proceso de avaliación? A vontade política e militante será, probablemente, imprescindible. Pero, ademais, fronte a toda esa lóxica neoliberal da mercantilización da investigación, tamén é freo reforzar o ámbito da investigación en eúscaro. Neste sentido, paréceme fundamental que as institucións e normas que avalían a investigación decídanse no propio País Vasco, na dirección da construción dunha nova lóxica da investigación. Para iso tamén é imprescindible a soberanía.