Nunca pensei en relacionar o movemento artístico coñecido como cubismo, a teoría da relatividad e a corrente literaria modernista; en menor medida, tratar de numerar ese vínculo. Recentemente tiven a oportunidade de ler o traballo do investigador Schwartz, que traballa no Centro Internacional de Física de San Sebastián, e expuxo unha interesante formulación: a importancia de analizar de forma conxunta o coñecemento interdisciplinar. Para iso toma como referencia a Picasso, Einstein e Joyce, ben coñecidos, que compartiron o mesmo momento histórico e que formaron parte dos movementos que romperon coas tradicións que lles precederon. É posible que desde cada área de coñecemento quéirase dar resposta aos retos comúns que existían na época, coma se estivesen sometidos dalgunha maneira a unha conduta colectiva.

O autor utilizou para a análise a ciencia das redes a partir da base de datos de Wikipedia, é dicir, creou unha especie de mapa de artigos que relacionan ao tres autores e que se representan mediante nódulos. Así, os nodulos apilados ao redor dun dos autores representan a densidade do coñecemento xerado neste campo, e a través dos nódulos situados nese espazo entre autores únense as tres disciplinas creando un mapa en forma de tea de araña. Aínda que se observa que o enlace entre o tres movementos é evidente, na imaxe predomina o vínculo entre o artístico e o literario.

Coa lectura do traballo de investigación, inevitablemente, viñéronme á cabeza movementos que poderiamos conxugar na historia recente do noso país. Por exemplo, once iniciativas xurdidas baixo a ditadura de Franco e explicadas en varias ocasións polos seus pais. Estas contradicións foron moi diversas: as que querían fomentar a cultura vasca, outras tantas baseadas na literatura, tamén as relacionadas coa escultura e a pintura, os movementos obreiros, a música, as achegas desde o feminismo, a promoción da economía social e, como non, as de revitalización da lingua. Con todo, como se aprecia no artigo de Schwarreta, aos movementos antes citados resultoume difícil obter referencias dos diversos campos das denominadas ciencias experimentais. E hai.

En xeral, as disciplinas que temos definidas en nós deixan pouca marxe de flexibilidade. Entre outras cousas, na universidade tamén se realizan de forma ríxida a docencia e a investigación, xa que os muros das facultades constituirían un límite. Aínda que a especialización achegue grandes achegas, dicir que compartimentaliza o coñecemento non é un disparate. Pensei varias veces na lóxica das disciplinas que se formaron naquel nacemento da academia, nos tempos nos que a xeometría, a música, a astronomía, as matemáticas ou a propia filosofía expuxéronse como aprendizaxes interrelacionadas.

O coñecemento xerarase respondendo as preguntas a realizar para facer fronte a problemas ou dificultades que se atopan nun momento determinado. A medida que os tempos cambian, xurdirán novas preguntas que necesariamente terán que enraizarse ou transformarse no coñecemento preexistente. Os retos globais e locais aos que nos enfrontamos como pobo teñen marxes moi variadas, e será imprescindible tratar de dar unha resposta multidisciplinar a todos eles, porque non hai ningún dabondo.

Son consciente de que no noso país, moitos de nós, desde moitos pequenos lugares, estamos a facer moitas pequenas cousas. E sumando, como dixo Galeano, podemos transformar o noso pequeno mundo.