O pasado é un rosario enrolado ao Retrobispo”. E non sabemos o que lle sucedeu a Hasier Larretxea, igual lle sucederon cousas que nos suceden a medida que a vida avanza. Pero el pon os versos fermosos e románticos: “O pasado é un rosario enrolado ao Retrobispo”.

Tan afiada como a machada do seu tío Donato e tan rápida como a serpe, a nosa pluma era moi querida e odiada polo provocador e heterodoxo Hasier Larretxea. Si entre os nosos poetas vascos non era o mesmo que os vascos, coas súas edicións bilingües…

Nesta ocasión, con todo, o Veo dunha Fuga escóndese na área deste vulgar difuso (Balea Branca, 2021), ocultándose na área para aparecer, evocar e volver ao seu mobiliario: “Na sombra da primavera do esquecemento/non escoitamos durante décadas/somos un rumoreo.// Caída do Níspero/ sen salvación”.

O libro comeza a confundirse, ao parecer sen rumbo, como o que non se atreve a balbucear. Logo dáse conta de que non é fácil conciliar a paz coa nosa propia imaxe, cos seus apelidos, que nos feriron por primeira vez: “Paxaro aleta ferida/ non pode…”. E logo aparece tan fascinante como a luz de neve, este texto biográfico ao principio, xa lle digo, o que me fixo duro e ao final convenceume e mesmo me agrediu: todo a ti, todo frío, ás veces unha soa palabra, unha invitación a escoitar unha canción. Ou unha foto en caso contrario. Ou mesmo aquela foto que nunca se tomou. Porque agora, despois dos anos, os palacios e as zonas verdes móstranse á altura dos nosos ollos máis transparentes e claras que todas as fotografías que se tomaron.

Non é unha complicación o discurso de Larretxea. Ao contrario, confúndeche nos seus asuntos, nas súas propias imaxes. Porque non se pode expresar doutra maneira o Borroso dunha fuga. É obsceno e lodo cando toca coas mans idealizaciones do pasado –un aljibe, depósitos de helecho–, e belo e místico ao cantar por momentos desde a morte inevitable á vida, “a escritura é unha forma de limpeza”. Porque somos porque fomos, e porque nun momento dado deixamos de selo conseguimos seguir vivo, vencer do solo a arte e a poesía, para volver daquela inevitablemente á terra.