A interrelación das reformas do mercado de traballo e do sistema de pensións é lóxica na medida en que contamos cun sistema público baseado no emprego. É necesario, ademais, facelo de forma conxunta, porque a situación actual atópase en especial detrás da realidade do mercado laboral. E en terceiro lugar, si trátase de asegurar pensións dignas, é bo falar de cotizacións.

Si as tres cousas veñen da man do goberno da esquerda do Estado español, que gobernan xunto a quen na crise de 2008 esixían de forma masiva un cambio radical, e demostraron que son capaces de chegar a acordos coas esquerdas soberanistas, non sería excesivo pensar que existe a posibilidade de romper a longa corda das reformas neoliberais. De momento, non.

Os diagnósticos e as medidas concluíron a partir do marco de debate establecido polo capital: cuestionar a viabilidade do sistema público e realizar intentos de mellora estériles das fontes de financiamento sen alterar o mercado laboral, co fin de manter o posible o existente. E, como non, a crise demográfica é a razón pola que calquera restrición se xustifica.

Non se discutiu sobre os erros estruturais dos sistemas de pensións e laborais, entre os que se atopa o emprego como fonte de dereitos, como fonte de exclusión para as mulleres desde sempre, para as novas xeracións desde hai tempo, para os inmigrantes para sempre... Non se apostou por eliminar as reformas que o dereito social ha deixado baixo os orzamentos neoliberais. Nin tomar decisións políticas que abran as portas das institucións ás verdadeiras alternativas.

Se non se decide suspender as reformas emprendidas nos anos 80, aliméntase un camiño que hoxe é malo e pasado peor. Unha vez díxome que é saber decidir entre a política, a mala e a peor, alguén con moita experiencia institucional. Non respondín ao omnipotente home, que é un poderoso poderoso dereitista. Para que? Pero creo que é necesario responder os políticos que din que a política é un medio para tomar decisións para cambiar as vidas das persoas.