Estás no ballet da ópera de Munich, interpretando tamén Fordlandia e In the Still of the Night. Non puidemos ver Fordlandia...
Si, pero volverá Fordlandia. Estivemos en agosto na Vitoria Eugenia de San Sebastián, dentro da Quincena Musical. Debido ás restricións de aforamento, só puideron porse á venda 400 entradas. Os abonados e outros, en 20 minutos non había ningunha entrada. Desde Zumaia non se marchou ninguén, que sei, e tiven que pelexar por conseguir entradas para os locais. A pena da xente, porque non puido vela. Pero o ano que vén farémolo no Kursaal; o 22 de maio, as cousas ben. Agora mesmo, estou envorcada niso, en organizalo todo. O outro, In the Still of the Night, estreouse en Dorrmund e pronto o quixeron en Bilbao, no Arriaga.

Di que está a organizar a actuación do ano que vén. Vémoslle á danza, non, traballando como
xestor… Encántame organizar as cousas! Gozo, e é raro, porque os bailaríns son sobre todo artistas, creadores e moi malos organizando nada, lembrando obras, respondendo a chamadas e mensaxes… Por iso moitas veces perden as súas obras por non responder as mensaxes. O bailarín, por exemplo, só lembra o seu corpo, os seus ositos. A min tamén me gusta moito organizarme. Nunca tiven manager.

Nacido en Zumaia, Madrid, Marsella, San Francisco, Munich... aparecen na túa xeografía de vida...
Eu sabía o camiño que quería facer: ir a moitos sitios, estudar, traballar coa xente, tomar algo de cada sitio. E iso é o que fixen: De Madrid fun a Marsella, de alí a San Francisco, logo a Munich… Pasei 31 anos dentro das compañías dunha e outra, e unha vez que cambiaron o director da compañía de entón, pensei en tomar outro camiño para traballar libremente no mundo da danza. Agora sigo traballando coa compañía de Dortmund, pero á parte dese traballo teño a liberdade de elixir o meu traballo: que facer, como, con quen… e iso permitiume crear cousas.

Até agora non tiveches oportunidade?
Non tiven tempo e para crear nada necesitas tempo. E para iso debes ter o teu propio calendario. Entón, si, poderás crealo, organizar o espectáculo, bailar nos lugares que ti decidas… Polo demais, estando dentro da compañía, dependes do director. Así, co paso dos anos deime conta do meu tempo e é marabilloso, porque traballo alí e aquí, non só nun sitio, non só dentro dunha compañía. Ademais teño un neno de seis anos, fago moitas viaxes, e sei que está mellor en Zumaia, en casa, no moble da familia, en mans doutras persoas que en Madrid, por exemplo.

Un pobo, por unha banda, unha gran cidade, por outro.
Vivindo na cidade, sería moito máis fácil facer as viaxes que teño que facer, pero en Zumaia o meu fillo ten unha calidade que non ten en Madrid: familia, liberdade, amigos… Vai á praza de abaixo e alí vai o neno xogando cos seus amigos. Na gran cidade non tes esa liberdade. O neno está moito máis contento aquí, e para min tamén é respirar Zumaia. Zumaia non ten relación co mundo da danza. Veño ao pobo e son a persoa máis normal. A xente coñéceme desde que nacín e estou moi a gusto, tranquila.

Di a persoa máis normal, aínda que sexamos bailarín con proxección internacional… Os bailaríns
somos coñecidos no escenario, coñécennos os amantes da danza. O que está fóra dese mundo, non. A min non me vai a vir a paparuza. Podo facer o que quero, ir onde quero. Non son un personaxe público, non polo menos desa maneira. En Zumaia todos coñécenme, pero como zumaiar. Á danza veñen verme, pero no resto non hai ruídos na miña contorna: vou buscar ao neno á escola, estou na praza mentres xoga, ou na terraza… Normal.

Como o resto, unha bailarina profesional de ballet de primeira fila. Como é posible?
Eu tamén o pensei en máis dunha ocasión! Non hai un ambiente de ballet aquí, e o bailarín eu. “Teño moito mérito!”, dígomo. Pero o certo é que non hai máis secreto que a dedicación e a paixón. Aos dous ou tres anos dicía que ía ser bailarina, non que quería ser bailarina, senón que ía ser. Non foi unha calefacción dun día, iso é o que dicía cada día. Naquela época, vía nunha revista que collía a miña amama ao bailarín Grace Kelly, vía a súa escola de danza aos nenos de Monte Karlo (Mónaco) e choraba.

Chorar? Por que chorar? Na revista aparecían nenos de
cinco anos, na escola de danza. Eles bailan e eu non. E comecei a chorar. Dicíalle á miña nai: “Me risas… Non me cres… Eu serei bailarina”. Así é. Logo, cando tiña entre oito e nove anos, despois de facer a comuñón, viñeron á escola a facer un casting. Querían facer publicidade dun xoguete de maquillaxe chamada Señorita Pepis, e a maquillaxe parecíame algo artístico. Tomaron un pequeno grupo, eu entre eles, e estiven encantado publicitándome diante da cámara. Unha vez, cando estabamos alí, a cámara díxome: “Non fai falta que che preguntes. Cando creces, ti queres ser actor”. Pero eu, que non: “Non, eu serei bailarín”.

“Serei bailarín”, desde pequeno.
Si. Un ano despois, os participantes daquela campaña publicitaria, que eran zumaiarras, abriron unha academia de baile na localidade. E alí empecei. Viño un novo profesor, viume, e díxolle á miña nai que tiña talento e todas as condicións físicas. A nosa nai vía e dicía ao resto das tías: “Si, es moi bonito, pero es filla, que vou dicir!”. O ano seguinte, a academia pagou un curso ao profesor de danza en Tarragona para formarse aínda máis, e dixéronlle que me levase alí, que me ía a beneficiar. A nosa nai, pola súa banda, pensou que me serviría para ir a ese curso e ver que eran capaces de facer os alumnos de danza da miña idade. Para disipar esa idea.

A miña nai non cría.
A miña nai vía que tiña moita ilusión por ser bailarina, pero doutra banda dáballe medo desilusionarme. Ía a ese curso e pensaba que eu ía ver e retroceder o nivel dos demais, pero ocorreu ao revés. Desde o primeiro día tiven aos meus profesores encima e dicíanlle á miña nai: “Un de cada cen sae á danza, e iso é a túa filla. Tes que axudarlle”. A nai sentiu que querían quitarlle ao seu fillo! [Barcelona] Queríanme levar ao Liceo. As nosas nais, que non. Queríanme levar a Bruxelas. A nosa nai, que non… Niso ocorreu outro profesor alí, o canario, dicindo que o ano pasado houbo un donostiarra nas Illas Canarias, Mentxu Medel, que tiña unha academia de danza en San Sebastián, e que eu leváseme alí.

A San Sebastián si, levouche a túa nai.
Si. Empecei dúas veces á semana, porque tiña que saír media hora antes da escola. Coller o tren e marear. Colle o coche e desmaya. Cheguei á academia, fixen a clase de danza, volvín a casa… Así fun aquel ano. Ao trinta e catro anos, Mentxu Medel díxolle á miña nai que tiña que ir a Madrid a estudar máis, e que para iso tiña que prepararme para conseguir bolsas, que tiña que ir todos os días a San Sebastián a recoller a escola de danza. Pero érame imposible ir e vir todos os días de Zumaia a Donostia e, por tanto, tiven que ir a San Sebastián a terminar a EGB e a aprender máis bailando.

Tivo que abandonar os camiños da educación regrada.Os
estudos son importantes, pero é máis importante atopar o teu propio camiño, o mellor para ti, e a universidade non sempre é a mellor para todos. O titor dicíalle á miña nai que era moi claro, que podía facer dúas carreiras ao mesmo tempo, que podía ser a primeira presidenta de Euskal Herria… A miña nai mirábame a min, preguntaba: “Que che parece?”, “Eu quero ser bailarina”. Así é. O titor non cría. Nais: “Iso é o que quere Lucía. Probamos un ano e vémolo”. Empecei a bailar e xa está. Si sérveche para algo, tes que prepararche para el. No mundo non hai nada máis importante que ser feliz no teu traballo.

Ao quince anos, traballaba, bailaba, viraba dun lado a outro.
Isto obrigoume a crecer rapidamente. Alí non houbo adolescencia nin persoa para transmitir queixas a ninguén. Por outra banda, o mundo da danza é difícil, a envexa, a competencia, hai moitas cousas en contra… e os artistas, pola contra, somos moi sensibles. Isto lévanos a defendernos. Poida que o director sexa moi duro, e eu tiven o máis duro da época, Victor Ullate, en Madrid. Poríallo a pensar, e hoxe en día non podía facer nada do que entón dicía e facía. Aos 18 anos, esta situación non me facía feliz e fun a Marsella.Abríuseme un mundo novo.

Despois de Marsella, tamén estiveches bailando nas compañías de San Francisco e Munich… Funme dun
lado a outro, eu estaba disposto a dar todo no mundo da danza, que é a forma de ser feliz. Aprendín o que tiña que estudar nun lugar e fun a outro, a aprender máis. En Madrid empecei a estudar danza neoclásica, aínda que o normal é empezar a estudar clásica. En Marsella, da man do coreógrafo Roland Petit, aprendín un ballet dramático. Foi un descubrimento, encantoume contar historias a través da danza. Cando estaba alí, chamáronme desde A Scala [Milán] para bailar o lago dos Cisnes. Tiña 21 anos. Foi a primeira vez que realizaba o clásico, pasoume moito traballo.

Por que optaron?
Si non facía entón o clásico, non o faría nunca. A danza clásica é moi dura. Así decidín ir á outra punta do mundo, a San Francisco, onde non coñecíanme, a empezar de cero e a facer todos os clásicos. E alí fixen Giselle, a bela Loti, o lago dos Cisnes, Raymonda… Con todo, a danza dramática era o que a min máis me gustaba, ese mundo artístico. E o día que viñemos a Inglaterra a bailar o Cascanueces, o director da compañía de danza de Munich atendeume para ir con eles. Pero acababa de empezar co ballet de San Francisco, non quería suspendelos. Pasei cinco anos en San Francisco e, entón si, eu chamei ao director de Munich. E a Munich!

E cando apareceu o COVID-19
en Munich… E cando veu o confinamento, si. En marzo do ano pasado, Matthew [Golding] e eu bailabamos na compañía de Munich. Da noite para a mañá pecharon o teatro. O máis rápido que podiamos decidíronnos coller o avión e mandáronnos ir a casa porque non sabían o que viña. Ao día seguinte vin a Zumaia e foise a Matthew Amsterdam. Non criamos que ía ir moito, pero ao día seguinte de que eu viñese a Zumaia, o lehendakari de aquí ordenou o confinamento. Matthew apértase menos que eu. “Como temos tempo crearemos un ballet”. Sempre estabamos nesa intención, na idea de crear algo, pero non tiñamos tempo. Pandemia deunos tempo e fixemos Fordlandia.

Fordlandia foi durante a pandemia, e desde entón veu tamén o seu segundo espectáculo, In the Still of the Night. O virus calou a cultura… En
Pandemia, aquí, a cultura non se entendeu como necesidade ou como necesidade, senón como un luxo. Non se considerou necesario, non se considerou prioritaria. No estranxeiro, polo menos noutros países, isto non ocorreu. A cultura é educación, é importante tanto para a mente como para o corazón. Aquí, en cambio, non se ve así, e é unha pena. Preguntáronme moitas veces e sempre dixen o mesmo: a situación cultural non é boa, e a culpa é nosa, porque non nos sumamos, porque non nos reunimos. No mundo da danza, para empezar, cada un quere facer o seu, e así non imos a ningún sitio. Si non nos reunimos todos, e facemos forza, non teremos voz. Ese é o problema. Temos que reunirnos, pornos de acordo, axudarnos mutuamente, fortalecernos e pedir cousas.

Quen quere facer o seu, pero non só bailando, ou que?
Mire, dixéronmo moitas veces, polo ego do bailarín, ou do artista. A danza, para min, non é traballo, senón a miña vida, vívoa con paixón, pero eu non saio a vida de ninguén, simplemente dou unha pinga de felicidade á xente. Por tanto, non son tan importante nin tan especial, non son médico nin cirurxián, son bailarín e non saio a vida de ninguén. En que debo estar? Até agora tiven a sorte de facer o que quería facer e, de paso, dei un pouco de felicidade á xente, axudei a vivir as emocións e a pasar bos momentos. A sociedade considérao importante, pero todos temos un lugar importante nesta sociedade, dunha maneira ou outra.

* * * * * *

O meu pai era
“Tiña dous anos cando morreu o meu pai. Foi un accidente de tráfico. Zona de Itziar. Traballaba en Elgoibar, no banco. Todos os días percorría o camiño de Zumaia a Elgoibar. Ao parecer fixo xeo, e outro coche enfrontouse a el. Desde entón crecín coa miña nai e a miña irmá. Si a súa irmá é artista? Non sei. Traballa no banco, como era o noso pai”.

A miña familia
“Saín de casa a estudar danza, fun de Zumaia a San Sebastián, tiven que deixar á miña familia, e ese é o dano lateral que recibín. Por outra banda, iso uniume máis á familia. Ao que temos a man non lle damos valor, e eu, en cambio, deixei de ter á miña familia a man. Isto levoume a apreciar aínda máis á nosa familia”.

Última palabra

A familia Lucía
e Zumaia son dúas dos lugares máis remotos do mundo. Leva dúas fotos. Un é o dos pais, onde aparecen os pais, onde Lucía perdeu a imaxe do seu pai cando tiña dous anos. O outro é o da virxe dos Arritokieta, de Lucía quince anos, e cando ía bailar deulle a foto a súa nai. Antes da actuación, cando está paloteando, Lucía ten sempre dúas fotos favoritas mirando.