Evolución dos hábitos de consumo, 5G, traducións rápidas, remodelacións de modelos de negocio xornalístico... Un novo ecosistema emerxe nas próximas décadas. Os medios de comunicación, tanto no País Vasco como a nivel internacional, terán a necesidade de adaptarse a el si queren sobrevivir. Ese é o reto: como preparar os medios de comunicación vascos ante ese futuro?

Cando as grandes corporacións de medios dominan o mercado da información, os medios de comunicación vascos atópanse na pequena dependencia das administracións públicas. Como poden manter as tendencias homogeneizadoras e a competitividade extrema? Que condicións atoparán no ámbito dixital, profesional ou comercial? Nestas xornadas, os expertos cataláns Carmina Crusafon, Jordi Font i Morató e Genís Roca ofreceron algunhas claves sobre estes temas.

Carmina Crusafon: cinco retos do xornalismo
de proximidade Carmina Crusafon, experta en ciencias da información, é profesora da Universidade Autónoma de Barcelona. Disertou Cinco retos para o xornalismo de proximidade. Considera que dentro de catro ou cinco anos os medios de comunicación locais terán como retos situarse no ecosistema dixital, redefinir a fórmula do modelo de negocio, formar xornalistas dixitais, coidar á comunidade e loitar contra a desinformación.

En canto ao desenvolvemento tecnolóxico, o experto mencionou o despregamento do sistema 5G. Para que servirá e que consecuencias terá na vida social? “Cando se inventou o teléfono, prevíase que a xente utilizase o teléfono para escoitar a ópera a distancia”. O 5G, polo que sabemos de momento, parece que servirá para “ter ollos e oídos de Internet”. Entretemento en coche, vehículos autónomos, banda ancha en casa e televisión, medios móbiles mellorados, tecnoloxía táctil avanzada, realidade aumentada e virtual, xogos na nube... Será o pan de cada día dentro de poucos anos.

Considera que a redefinición da fórmula do modelo de negocio será algo máis complexa. Lembrou que o 80% dos novos negocios fracasan na actualidade ao catro anos. Mencionou os fondos económicos dos medios de comunicación, a diversificación do modelo de financiamento, o desenvolvemento da publicidade, os contidos promocionais, as subscricións, o comercio dixital, os pequenos pagos, as doazóns, os crowdfoundings e as fundacións. Para Crusafon, “cada comunidade esixe a súa propio modelo”.

Tamén deu importancia á formación de xornalistas dixitais. Destacou que os novos xornalistas son moi emocionais e que non proxectan a súa carreira profesional máis aló do tres anos, pero non mencionou as taxas de paro e os contratos laborais temporais dos mozos. Crusafone prevé que as novas xeracións traian técnicas, códigos e hábitos creativos que beneficien aos “nichos de mercado”.

Tamén abordou a cuestión comunitaria, resaltando “a importancia de identificar a forma en que a audiencia jerarquiza as necesidades dixitais”, é dicir, os contidos que priman tanto os lectores como os espectadores. “A tecnoloxía proporciónanos ferramentas para coñecer esta información”.

Considerou imprescindible loitar contra a desinformación, entre os retos dos medios de comunicación. Hoxe en día, as noticias falsas teñen condicións para unha difusión masiva inmediata. Por iso, a xente cre máis nos medios locais. O concepto dos medios de comunicación locais é algo que está por determinar, con todo, moitos deles son sucursais de xigantescos grupos de comunicación. Doutra banda, falouse da importancia da verificación da información, que habería que afacernos a “non compartir contidos sen contrastar”. Para iso din que hai verificadores profesionais. Pero quen vai comprobar os verificadores?

Jordi Font i Morató: o valor do que facemos, Jordi Font i Morató, traballa no deseño da estratexia
dixital do medio de comunicación Naceu Dixital e falou sobre a xestión da innovación nos Medios de Comunicación. “Son necesarios os xornais na actualidade? Que é un medio de comunicación en 2021?”, preguntou retóricamente. Di que os medios de comunicación son “moito máis que os xornais”. Fonte axudounos a identificar moitas tendencias dentro deste fenómeno. Na balanza entre contidos xornalísticos e aspectos persoais, por exemplo, obsérvase un problema profundo: “Só se pode innovar coa aristocracia xornalística?”. Advertiu que moitos xornalistas famosos e veteranos “impoñen o seu punto de vista sobre a profesión e o negocio”. Nese mesmo sentido, “ve moitos xornalistas e poucos expertos” no oficio. Lanzou a reflexión a realizar polos medios de comunicación: “O produto que elaboramos ten valor?”.

En xeral, crese que nas redaccións fálase pouco da conceptualización do produto. Evidentemente, os grandes medios de comunicación traballaron máis recursos que o xornalismo clásico, mentres que os pequenos non chegan até aí. En consecuencia, prevé que os pequenos medios de comunicación teñan que buscar a “especialización”.

A relación entre as linguas en situación de diglosia e o xornalismo tamén foi problemática por Font: “Todos queren salvar a lingua, si, pero co seu proxecto particular”. Neste sentido, puxo de manifesto que detrás dos medios de comunicación que actúan na mesma lingua poden existir intencións contrapostas, e que ninguén se nega por “a lingua” á súa.

Genís Roca: Genís Roca é arqueólogo
e experto en internet desde internet. Na súa opinión, moitos dos problemas mencionados non son exclusivos do xornalismo, todos estamos a vivir cambios profundos, e nese sentido lembrounos que se pode aprender moito doutros sectores.

Pasamos de internet de opinións a internet de datos. Así, advirte que nos próximos anos as opinións dos usuarios e dos compradores van perder importancia. Din que as enquisas, foros, caixas de comentarios, etc. non serán tan importantes, porque a opinión é subxectiva e porque a xestión dos datos é máis interesante para as empresas que queren intervir eficazmente na realidade. “Isto manteranos ocupados nos próximos dez anos, porque cambia radicalmente os modelos de negocio”. Explicouno cun exemplo relacionado coa televisión: “Cando os programadores de televisión facían enquisas, preguntaban polos programas que lles gustaban. A maioría da xente respondía que lle gustaba o documental e o cine serio, pero agora, grazas aos algoritmos das plataformas dixitais, saben exactamente o que ve a audiencia e é máis fiable”.

Roca tamén relatou un fenómeno significativo que o móbil introduciu culturalmente: “Expectativa de atención inmediata e personalizada”. Cada vez que hai unha interacción dixital, e se a resposta non se dá en tempo real, di que provoca unha sensación de “mal servizo”: “Hai cinco anos, cando quería pasar un fin de semana coa miña parella e unha noite de xoves enviaban un correo electrónico ao hotel e respondíanme á mañá seguinte, parecíame un servizo estupendo”. Cinco anos despois, as cousas cambian de máis: “Cando busco un hotel, aperto o que me gustou e mentres levanto o dedo espero confirmación. E si non o confirma inmediatamente, volvo pulsar, e si non funciona, vou en busca de outro”. O experto cre que esta tendencia vai prevalecer.

Ofreceu máis detalles sobre os datos procesables. "É terrible cantas cousas están a converterse en datos, pero é verdade". Puxo un exemplo curioso relacionado co medicamento. Antes, en medicamento prevalecía o "modelo reactivo": “Non sinto ben, chamarei ao médico”. Pois ben, prevese implantar un "modelo proactivo": “O médico chamoume, díxome que sentirei mal”. Por exemplo, porque os datos enviados polo reloxo ao médico din que me vai a dar un ataque de corazón –tecnicamente, analizando as constantes biométricas co Iwatch, parece que podería preverse un dos corazóns media hora antes– e chamaranme para advertirme de que a ambulancia está en camiño. Aínda que a achega de datos privados pode xerar actitudes contrarias, por exemplo cando o que está en xogo é a saúde, a xente vaino aceptando aos poucos.

Nun futuro no que os datos, datos e datos sexan necesarios, o acceso aos mesmos será a través da confianza do usuario. Advirte que a creación de servizos ofrecidos con datos obtidos sen consentimento xera desconfianza por parte do cliente. Pola contra, a creación do servizo coa información facilitada voluntariamente supón "comodidade e satisfacción".

Para acceder aos servizos personalizados, di que se necesitan "procesos escalables", "un modelo de organización do negocio que permita cambios profundos". Con todo, todo isto é demasiado para un único medio de comunicación. Na súa opinión, a clave sería falar con outros sectores.