A campaña de Errigoraren "Nafar hegoalde uzta euskarari puzka" arrincou en 2013 coa subvención de AEK, Sortzen Elkartea e Ikastolen Elkartea. En 2019, con todo, creouse o grupo Ageraldia dentro do proxecto Errigora. A asociación tiña unha preocupación: que quedaría no centro e no sur de Navarra si esa campaña a favor do eúscaro fose suspendida? Co obxectivo de abrir vías para garantir a sustentabilidade das iniciativas, comezouse a preguntar de pobo en pobo para logo poder responder mellor ás prioridades e ás necesidades.

Os vascos e vascófilos de Navarra expresaron todo tipo de desexos. Algunhas das demandas son moi concretas e puntuais: días de eúscaro, visitas aos produtores participantes en Errigorri a través de AEK, semana de eúscaro, álbum ilustrado para nenos e nenas para dar a coñecer os animais da zona e a paisaxe... Outras son, ou polo menos, máis respiratorias: ludotecas, escolas de bertsolaris, plans de eúscaro nos centros de traballo dos produtores, equipos de fútbol sala, asignación bilingüe das rúas e encontros para reflexionar sobre os pasos que se están dando na normalización do eúscaro en 2022.

O principal exercicio foi escoitar á cidadanía e as achegas económicas recibidas a través da Raíña están a dar resposta ás demandas. A continuación detállanse dúas iniciativas de longa lista.

Plans de eúscaro nas adegas

Os 25 produtores que participan no proxecto Errigora saben o que é Errigora e saben que como soberanía alimentaria tamén se centra no eúscaro. As condicións mínimas establecéronse inicialmente: os produtos dos produtores chegarían etiquetaxes en eúscaro e castelán aos fogares dos compradores e as páxinas web debían estar polo menos en eúscaro. O segundo obxectivo aínda non se conseguiu, pero están en camiño. A primeira empresa que abordou o plan de eúscaro foi Iturri Conservak. Comezaron a traballar en 2020 e, tras esta proba, outro tres estrearon o plan en 2021: Adegas Mendiko, Aristu e Lezaun. Trátase de empresas con moi poucos traballadores, salvo no caso de recolección. Entre estes traballadores fixos atópanse os que aprenderon euskera e estanse esforzando por utilizalo cada vez máis no seu traballo. A maior forza está a exercerse no uso. Para iso teñen contratada a cooperativa Emun. Joseba Beltza e Leire Muxika, asesores da mesma, fixéronnos unha lista de tarefas: rotulación, impresos de administración, catálogos, cartóns de visita, folletos que entregan aos clientes nos mercados e no propio centro de traballo... Tiñan case todo en castelán e Emune tivo a misión de achegar o eúscaro e ofrecer recursos para responder as necesidades de cada produtor.

O 1 de outubro reuníronse todos os produtores. Cando se falou dos plans de eúscaro, o responsable de Iturri Conserva transmitiu aos demais unha mensaxe de tranquilidade, de que os pasos non son complexos e que van poder manter o seu ritmo de traballo diario, de que conseguiron os obxectivos dunha maneira sinxela. Múgica di: "Son pequenas empresas que viven mirando a colleita e cústalles mirar os papeis. O plan permitiulles tomar decisións, pensar que queren e axudarlles".

Muxika indícanos que os resultados do plan son de gran difusión e que se obteñen a curto prazo. Dunha maneira bastante sinxela conséguese que as rotulaciones, a web, os papeis da administración, os folletos... colóquense en eúscaro. O cliente dáse conta rapidamente diso, entre outras cousas porque os produtores se dedican moito á venda directa, xa sexa en feiras ou no propio lugar de traballo. O negro lembrou onde se están implantando estes plans de eúscaro e a súa reacción nos compradores: "Estamos a falar da zona máis baixa do centro de Navarra, con predominio absoluto do castelán. Neste ámbito, algúns están a dar paso ao eúscaro. Os compradores van viaxar ao estranxeiro e ven que a rotulación dun centro de traballo pona consérvaa de Fontes. Poden ser pequenos xestos, pero a súa influencia neste campo é grande". Os produtos do produtor Conservas de Fontes chegaron por centos de fogares a través de Errigorri. Os da empresa falan a miúdo de como algúns coñeceron os seus produtos sobre a mesa de casa a comprar produtos que se achegaron ao traballo e como valoran que a relación sexa en eúscaro.

Os consultores de Emune consideran que este proceso pode ter un efecto multiplicador e afectar a varias empresas do País Vasco. Os produtores navarros que traballen no mesmo sector ou que veñan de Navarra poden decidir que eles tamén deben abordar o eúscaro como valor engadido. En opinión de Beltza e Muxika, empezar a euskaldunizar o mundo laboral sería unha maneira de que o eúscaro vaia máis aló do ámbito familiar e educativo.

Até a data, catro produtores dispoñen dun plan de eúscaro. Este curso inícianse outro dez e para o ano 2023, 25 produtores de Errigora contarán cun plan. Errigora é a principal promotora dos plans e os produtores aproveitan as subvencións de Euskarabidea para dar pasos na normalización do eúscaro.

Dezaoito ludotecas

Os membros da Comparecencia escoitaron unha frase deste tipo en numerosos pobos: "Os nenos aprenden eúscaro no colexio, pero logo non teñen onde utilizalo". Os pais querían as ludotecas, e así, a pasada primavera comezaron a andar unha chea. Contaron coa colaboración da Fundación Dindaia, a Asociación Sortzen e a Asociación de Tempo Libre Erbiñude de Tafalla para a súa dinamización. O curso que acaba de comezar organizouse doutra maneira, xa que o membro da Comparecencia, Haizea Lizarbe, explicounos que o traballo de primavera supuxo que os voluntarios da Comparecencia andaran encima da memoria. As asociacións Sortzen e Erbiñude encargaranse de falar cos pais e deseñar ludotecas para cada localidade, así como de xestionar as mesmas. Se na primavera se organizaron once ludotecas, a partir de outubro celebrar dezaoito nas seguintes localidades: Abarzuza, Andosilla, Ancín, Peralta, Allo, Olite, Garinoain, Lumbier, Caparroso, Castejón, Lodosa, Oteiza, Sartaguda, Sesma, Viana, Tafalla, San Martín de Unx e Mendigorría.

Como creen con outros proxectos, tamén lles gustaría que as ludotecas fosen permanentes, non iniciativas que se perderán dun ano para outro. Isto é o que queren explicar aos centros educativos, aos pais e aos concellos, é dicir, que aínda que non haxa unha Comparecencia, as ludotecas non pechan as portas. Por exemplo, a ludoteca de Tafalla, que recibiu aos nenos na primavera, contou coa subvención do concello, que asumiu a metade do seu custo.

Os nenos e nenas de entre 3 e 6 anos participaron principalmente nas ludotecas e a intención é que a partir de agora tamén participen nenos e nenas de máis idade. O membro da Comparecencia Haizea Lizarbe traballou intensamente na xestión das ludotecas e ve claro o papel dos xogos infantís: "Que o eúscaro non quede na escola, que teñan a posibilidade de ter tempo libre en eúscaro. Hoxe en día hai moi poucas cousas extraescolares en eúscaro nesta zona".