Gozo moito localizando espazos extraordinarios dedicados á arte, e no ruidoso centro de Bilbao é un pracer atopar este novo espazo de traballo dedicado aos proxectos artísticos. Atoi é un proxecto posto en marcha pola cooperativa de artistas Tractora Koop. E., e na actualidade o espazo está xestionado polos artistas Usue Arrieta e Ainara Elgoibar. Coñecendo a súa traxectoria artística, ten sentido que a primeira exposición inaugural do espazo ou o foco ofrézase a Iñaki Garmendia, pola súa traxectoria no traballo de videocreación e porque a súa obra se converteu xa nun referente para moitos artistas que traballan no vídeo e no audiovisual.

Iñaki Garmendia (Ordizia, 1972) é un artista cunha ampla traxectoria no mundo do vídeo, aínda que tamén actuou de forma extensa en fotografía e escultura. Actualmente traballa na escultura, tratando de experimentar formas insólitas, utilizando principalmente a escaiola como materia prima. As obras de vídeo de Garmendia, en xeral, carecen de decoración, son crúas na forma e son herdeiras da estética punk. En moitas ocasións, toma como escusa ou como punto de partida elementos e temas do noso contexto político e cultural: a arquitectura das discotecas da nosa costa, o público dos concertos de punk e hardcore ou diversas historias internas e paisaxes sociais relacionados co lecer xuvenil, a partir dos cales nos propón lecturas moi diferentes. Nos seus traballos de videocreación existen unha serie de recursos estéticos que se repiten e que se converteron nunha especie de marca do seu estilo: longos tempos de exposición, mantemento da cámara nun plano fixo, inserción de sombreados a negro ou solapamientos entre audio e visual. Os seus vídeos inclúen música e son, pero non diálogos visibles.

Proba diso é que Kolez kolpe (2003) converteuse nunha obra de vídeo mítica. Gravado no contexto da Bienal de Taipei, Garmendia pediu a un grupo musical taiwanés –Le petit nurse– que aprendese a tocar cancións de Kortatu, Eskorbuto ou Zarama. Durante cinco días estiveron nunha das salas da Bienal aprendendo cancións e acordes en eúscaro de Fermin Muguruza e Roberto Mosore para o concerto que ofrecían o último día. O artista propón con esta obra un exercicio de tradución, tanto lingüística como, sobre todo, cultural. A carga simbólica e política propia destas cancións, creadas para unha situación política e social concreta, pérdese por completo até converterse en caricatura. É interesante observar como os taiwaneses aprenden as letras e como o artista, no backstage, explícalles os significados destas letras e o seu contexto.

Un ano antes gravou Goierri lehii (2002), o road movie que realizou xunto ao artista Asier Mendizabal. Dous artistas mestúranse nunha cuadrilla de mozas do Goierri e mergúllanse en carreiras de coches. Fannos partícipes das entrevistas, bromas e carreiras dos mozos nunha operación na que a intervención dos artistas é moi sinxela. A música punk, hardcore e máquina, e os seus templos –salgas de concertos e discotecas– están moi presentes en Harder, Better, Faster, Stronger (2004) (título prestado ao grupo musical Daft Punk) ou en Bolueta (2011).

En S/T Orbea (Orduña) (2007) e Bomber (2013), por exemplo , coa participación de Itziar Okariz nesta última, grava en detalle unha bicicleta e unha chaqueta, coma se estivese escaneando estes obxectos, con planos pechos e precisos, dando o tratamento dunha escultura. Non hai nada visible, non é máis que un rexistro dunha acción, cun ritmo lento e contraposto contra estes tempos acelerados que vivimos.

Na galería principal do espazo de remolque podemos ver as últimas obras de Garmendia na exposición titulada Ratatatat. Hai tres grandes esculturas de escaiola, dúas das cales parecen dispositivos que saen das paredes, rugosos, dinámicos e derivados do ensamblaje de diferentes materiais. Ao carón da galería hai unhas escaleiras descendentes nas que atopamos unha boa sala de proxección. Pódese ver o vídeo que Garmendia realizou despois de moitos anos: Arkaka en Tri-Stan (2021). O artista elixiu o pantano de Arkaka, situado en Zaldibia, para gravar o vídeo, que durante moitos anos forneceu auga á fábrica de CAF, e o artista lévanos de novo ao Goierri da súa cidade natal. É unha noite escura, os protagonistas da película están a beiras do pantano e si non fose polas lanternas e luces que levan, apenas veriamos nada. As cordas e os cinchas estréitanse tentando atar e rodear algo. Un busto de barro cocido é positivo para atar e mergullar en augas profundas, pero non é un busto calquera: Nomeada polas siglas JS, José Sarriegi, parece que é unha obra derivada da escultura realizada en 2013 para a exposición de Garmendia no Guggenheim, unha escultura que suscitou unha gran polémica ao redor dos supostos dereitos desta escultura.

Subindo polo espazo atópase a instalación fotográfica de Garmendia impresa en papel brillante, rexistro creativo do proceso de traballo con escaiola. Na última planta atópase a oficina do Atón, un espazo de traballo composto por fermosos e elaborados mobles. Os mobles foron fabricados polo artista Carlos García, son funcionais e correspóndense coa esencia do local e do edificio.

Non é fácil ver todos os vídeos do artista xuntos, por iso merece mención a páxina web creada por Atoicos para supervisar a obra do goierritarra. Desde o ano 1999 até o ano 2021 pódese contemplar a estética e o deseño dun arquivo. Ademais da recompilación de vídeos, realizouse unha investigación sobre cada un dos vídeos, e para levar a cabo este labor contaron coa axuda da comisaria Leire Vergara. Vergara ha contextualizado e analizado as obras de Garmendia recreando a atmosfera das primeiras décadas do século XXI, lembrando as resonancias da época e póndoas en relación con artistas locais e internacionais. O historiador artístico Mikel Onaindia encargouse de recuperar as referencias das exposicións, catálogos e libros nos que se mostraron estas obras de vídeo, unindo textos e comentarios que recollen a importancia e impacto da obra de Garmendia e póndoos a disposición do público. É unha páxina web que pode interesar a calquera investigador interesado na arte vasca e que estará activa até o 30 de outubro. Homenaxe a Iñaki Garmendia neste proxecto.