Empecemos pola actualidade. En 2017 litigaron a Francia e agora sóubose que gañaron.

A nivel europeo, a Política Pesqueira Común 2012 orientaba por primeira vez un coñecemento da pesca ttip. En concreto, o artigo 17 sinala que as cotas deben distribuírse de forma xusta, tendo en conta os efectos da pesca no medio ambiente, social e economicamente, e apoiando a selectividade ou a pesca selectiva. Este artigo non foi atendido até a data por Francia: só se basea na primacía do buque, distribuíndo as cotas segundo o pescado nos anos 2001, 2002 e 2003. Por iso foi condenado, en concreto, centrándose na repartición das cotas do atún vermello. Os pescadores de cerco no Mediterráneo teñen o 80% das cotas, son xigantescos barcos con redes de capacitación, pescan a cota anual durante unhas semanas. Colocan e engordan os peixes nalgúns parques para exportalos posteriormente aos xaponeses. Outro 20% é para o Atlántico, onde tamén hai unha gran maioría de peláxicos, é dicir, de pesca industrial. Os peláxicos avanzan de dous en dous, colocando unha rede xigante entre ambos e recollendo todo o que hai.

Coller o que hai que pescar e botar o outro.

Pescan 20 toneladas de atún, pero outras 10, 15 ó 30 toneladas mortas, por ser ttipis, degradados ou outra especie. Estamos en contra deste modelo. Nós estamos ao seu lado, a bordo dos barcos ttipis, co anzol ou coas redes ttipi. Eles falan toneladas, nós peixes, para nós cada peixe é importante. Non somos na mesma lóxica, nós traballamos localmente, integrando o noso na economía local.

Ten o seu lugar o mozo que quere vivir da pesca?

Pode comprar o barco, tamén pode subvencionar, pero poida que non consiga cotas. A taxa de capturas decídese a nivel europeo, distribúese entre os Estados e posteriormente distribúese localmente para compartila entre os pescadores. O certo é que se distribúen aos peláxicos e aos que practican a técnica de cerco, porque a administración se basea na primacía. Esta cuestión permite evidenciar a existencia doutros criterios. É evidente que non gañamos a guerrilla, pero esta batalla si e temos unha arma máis nas nosas mans.

Alta, vista desde terra, parece que a preocupación polo desenvolvemento sostible está tamén integrada na pesca.

En todos os aspectos fálase de “pesca responsable” ou “pesca sostible”, e todo vai no mesmo sentido: por unha pesca industrial e intensiva. Consciente de que os recursos mariños estaban no mercado de traballo, Europa decidiu tinguir a flota e repartir as subvencións para romper barcos a principios de 2000. O certo é que a maioría dos barcos destruídos tiñan un volume de pesca débil, e paralelamente, as axudas á construción de novos buques destináronse a buques de moito maior volume. Posteriormente, repartíronse axudas a favor do envío ao botadero, xa que a escaseza de peixe non lles resultaba máis rendible. A carga monetaria destinada á pesca intensiva é enorme. Pero é que, de súpeto, en 2012 Europa ten en conta a ttip pesqueira, que representa o 80% dos barcos. Aínda está no papel e no fondo da loita temos a garantía dos dereitos deste grupo de pescadores.

É a loita que vostedes levan do sindicalismo?

Os pescadores poden estar presentes na Organización de Produtores, pero deben formar parte do sindicato. Tentamos crear un sindicato, reflexionamos con ELB e Confederation Paysann, pero non puidemos presentalo porque non conseguimos completar a lista completa. Si estás nunha gran federación sindical como CXT e CFDT non estás obrigado a formar unha lista completa, pero se es ttipi si. Os nosos inimigos tampouco forman listas completas, pero poden presentarse da mesma maneira, estando vinculados a un sindicato gordo.

Cal é o lugar da pesca ttip nas institucións?

No caso das profesións típicas o navieiro é no mar, está en activo, pero no caso dos buques grandes, no caso das sociedades o navieiro é en terra. É dicir, pode estar nas organizacións profesionais e a realidade é que todas as estruturas do sector están en mans dos grandes. Din que están a favor dos intereses de todos os pescadores, pero non é certo. Creamos a plataforma LIFE Low Impact Fishers of Europe (Influencias Típicas Pescadoras Europeas) entre os típicas pescadores de distintos países, e enseguida crearon o Blue Fish, claro que con máis recursos, e ampliando as súas relacións no ámbito económico e político. Están a conducir un terrible lobbying.

Utilizou a palabra “inimigo” dúas veces. Esta palabra ten moito peso.

Utilizo a palabra “inimigo” para referirme a quen se dedican a modelos e útiles de pesca prexudiciais. En detrimento de a pesqueira, aproveito a ocasión para designar a quen teñen acumuladas todas as cotas.

Cal é a realidade portuaria de San Juan de Ziburu?

En 1992, cando comprei o barco, había entre 80 e 100 barcos. Si debía todo, peláxicos, grandes arrastreiros, pequenos oficios, estes últimos son os que se lanzan ao mar ao día e os que pescan con redes ou anzois. Na actualidade son uns 30 barcos, non son moitos, son dous pares de peláxicos. Pero hai “francoespañoles”, de Ondarroa, verdadeiros piratas, que compran barcos e funcionan grazas ás cotas de Francia. Si na época era unha “guerra entre oficios”, era unha guerra entre ttipis e grandes e lexítima. Agora, como non é demasiado grande –digo iso, pero entre o catro barcos teñen o 80% das cotas do verdel e teñen o mesmo nos atunes–, foise modificando máis a miúdo. Supoñamos que hai pesqueiras de todos, como a da herba do mar, que tentan facerse con eles. Non as soporto, dígolles: “Loitamos contra os grandes porque tiñan todo por cotas e agora facedes o mesmo? !”.

Sendo o peixe ‘de todos e de ninguén’, até que punto hai solidariedade entre vós?

Cando me vinculei a este oficio, un díxome il faut s´aider mais pas céder (temos que axudarnos, pero sen esquecernos dun mesmo). Houbo unha longa cohesión entre nós, con acordos non expresados en canto a distribución do espazo ou número de anzois. Pero pasou de 1.000 anzois a 1.500 anzois, e de aí a 2.000. Na actualidade hai algúns con 3.000 anzois. Eu non son máis no mar, pero, como ouzo, estes consensos van desaparecendo. Sempre máis, sempre máis vai perder isto por lóxica. Recordo que cando ía ás reunións dos campesiños admirábame con verme proxectar dentro de dez ou vinte anos. É verdade que somos menos, o de Donibane Ziburu é un porto ttipi. O peor é que algúns cren que teñen menos e que van ter máis dereitos á pesca. Pero iso non é certo: é menos e hai menos forza.

Estrutura Life tanto a nivel europeo como a nivel de Francia como plataforma de pescadores típicos. Crías que ser pescador levaríache a militar tanto?

Cando empecei non necesitaba permiso de pesca. Un día pescabamos atún, outro a pescada, a robaliza á beira, así estabamos, ao ritmo das tempadas, máis caballa en febreiro, atún a finais de primavera, pescada no inverno… Decidín que só no meu barco pescariamos con anzol, e así o tiñamos dun lado a outro. Pero un día sorprendeunos que non podiamos seguir así. Dirixiron o cambio sutilmente: os grandes que estaban nas organizacións profesionais sabían das cotas e non dixérannos nada. Eles sabían que os dereitos de pesca nos anos 2001, 2002, 2003 basearíanse na pesca, pero nós non. Nós neses anos non pescamos atún, e por iso non puiden pescar máis esta especie. Nós somos no mar, por tanto toman decisións sen nós. Optamos por empezar a falar e organizarnos entre nós para loitar no seo da Organización de Produtores. Non pensaba que ía ter que loitar tanto. Algunhas mozas de WWF e Greenpeace puxéronnos en contacto coas típicas pesqueiras de Bretaña e do Mediterráneo, de onde xurdiu a Plataforma de Pesca Ttipi Artesá.

Vés dunha familia de pescadores?

Non, tiña un pai suletino e comparouse coa costa coñecendo á miña nai, que era de Donibane. Estaba nun laboratorio fotográfico e cunha vintena de anos coñecín a un pescador, e funme á súa nave curiostatizando. Acórdome do sentido: “Ohhh, se isto é o que teñen”. Hai que dicir que eran condicións ideais, o levantamento do sol, o mar na pesca con anzol. [ri]. Logo fixen pequenos traballos, pero me aburrín. Cada vez ocupei máis espazo a pregunta “Por que non tentaríao?”, ensaiei e fixen o camiño de allo. Foi o meu pequeno reto, non sempre foi fácil.

Nas túas entrevistas sempre vén a pregunta de ser pescadora. Iso abúrreche?

Si e non. É comprensible porque se trata dunha contorna composta principalmente por homes.

Eu tamén lle vou a estender esa pregunta.

En xeral podo afirmar que recibín máis axudas das que recibín. Evidentemente, non son consciente do que se dixo desde o fígado, seguramente me ensuciaron, pero non quero saber e ademais dáme igual. Podería dicir que polo menos non se atreveron a ser misóginos. Si, ouvín “vaiche a limparche!”, “sáenche mellor na cociña!” ou “como fas a bordo para ouriñar?” (para empezar, que che importa!). Tamén da radio VHF utilizada no mar, unha cubriume con “ra sucia”, con insultos de “pene absorbente”, corteina estendendo a pregunta “Non interésache que o teu homicidio se dirixa a outra dirección?”.

Comprou o seu barco en 1992.

Si e os anos 1993-1994 foron catástrofes. Eramos uns 40 pescando pescada con anzol e de súpeto non había máis pescado, todo pesado por peláxicos. Prohíbeselles, xa que o orificio está destinado á pesca de cebo. Desde a Administración actuáronnos que non podían facer nada. Era insoportable e moitos deixaron a súa profesión, ou se uniron a outra técnica, como o bolintxero. Continuamos por nós. Coñecín tempos tremendamente dorpes. Mira agora, os peláxicos desapareceron e a pescada volveu a aparecer...

Empezou como mariñeiro. Á hora de buscar o barco, ser muller deulle as portas?

Non preguntei en San Juan de Ziburu porque sabía que os que coñecía tiñan tripulación completa. Detecteino na cidade de Royan e grazas a iso conseguín o meu caderno de mar. O maleruski queimouse e non levou a cabo. Coñecín a un San Juan e estiven con el durante catro meses, pescando por rede, a pesar de que a rede non me gusta tanto porque deduce residuos. Despois de catro anos como mariñeiro seguín formándome como xefe de barco e comprei o barco.

De aí formou a súa tripulación.

Tiña bastantes bastantes bastóns, porque empecei a traballar cun simpático novo chamado Marko, sexa aquel que tiña un gran coñecemento na bricolaxe que pescaba. Eramos dous ou tres, tiñamos entre o tres a poder. Naveguei sobre todo cos homes, pero estiven sete anos cunha muller e nalgún momento eramos tres mulleres. Sentíame orgulloso e moi contento de ser mulleres soas, incháronme moi ben a verdade.

Non coñezo o mar, pero se pode dicir que é perigoso?

É evidente que o tempo meteorolóxico é importante e pode ser perigoso. É evidente que o mar non é un lago e que hai movemento. Persoalmente, esforceime en asumir tantos riscos como sexa posible. Pero a mala era pode vir de súpeto e a iso é ao que máis medo temos. A galerna pode aparecer bruscamente polo vento.

A cita é agora. Abandona a militancia?

Hai tres anos comproume o barco que me comprou o mozo que se marcaba comigo nos últimos catro anos. Creo que temos que deixar en mans dos mozos a militancia no ámbito da pesca. Se só tes retales como ti á hora de militar e mirar aos demais, hai unha cousa que vai mal! Hai moitas razóns polas que loitar: Ocupación de Arbona, solidariedade cos inmigrantes, etc.