Arin forma parte do movemento libertario de Madrid e, segundo o que nos deu a entender, a afinidade política é a que corresponde á unión coa loita kurda. Di que en 2014 coñeceu con “máis profundidade” o movemento de liberación de Kurdistán durante a resistencia ao Estado Islámico na cidade de Kobane, e “unha vez liberada a cidade, tiven a oportunidade de viaxar alí. Deime conta de que toda a propaganda que nos chegaba era verdadeira”. Ademais de en Rojava [Kurdistan de Siria] tamén estivo en Bakur [Kurdistan de Turquía] e, unha vez de regresar a casa, creou o proxecto Rojava-Azadi Madrid cos seus amigos para difundir os seus propios contidos. En 2017 volveu a Rojava, cando as Forzas Democráticas de Siria SDF liberaron a Raqqa das mans de Daesh e como xornalista relatou nunha reportaxe os acontecementos históricos. Até tres anos despois non retirara o cartón de retorno e durante ese tempo, entre outras cousas, actuou no Instituto Andrea Wolf. “Alí fixéronnos a proposta de crear un libro para explicar en castelán a historia, a filosofía e a ideoloxía do movemento de mulleres libres en Kurdistán”.

Jinecología, ciencia da libre sociedade

O Instituto Andrea Wolf naceu en 2019 e leva este nome en honra á primeira muller alemá falecida a favor da liberación de Kurdistán. Ten as súas raíces na Academia Jineológica de Rojava, e aínda que ten a súa sede física en Rojava, conta cunha rede de colaboradores transfronteirizos. “Nel, as mulleres e as persoas socializadas como mulleres impulsan o desenvolvemento de Jineología”, pódese ler no libro. Dedicaron todo un capítulo a Jineología como aproximación ao que definen como “a ciencia ao servizo da vida e da sociedade”. As liñas que se recollen no libro poden servir como pinceladas para entender mellor en que consiste: “Jineología pon a disposición das mulleres ferramentas para analizar e comprender o mundo desde o seu punto de vista e desde a súa verdadeira identidade, e para levar á sociedade cara a unha transformación radical (…) Necesitamos unha revisión e análise en todos os ámbitos da vida lonxe da mentalidade do poder e da opresión e desde a perspectiva da muller, da muller libre, que se atopa e rexeita as categorías e mentiras que se impuxeron en si mesma”. Na cabeceira do portal web baseado en Jinecología dise que están convencidos de que “a ciencia desenvolvida ao redor das mulleres será o primeiro paso cara a unha axeitada sociología”.

A necesidade de desenvolver unha ciencia propia está relacionada coa lectura propia da historia. Recollendo o punto de vista dos revolucionarios kurdos, arguméntase no libro que “a imposición patriarcal, capitalista e estatal seleccionou coidadosamente as pasaxes do pasado que enxalzan o sistema de opresión”, e que a historia, como a práctica científica moderna, pasa a estar “ao servizo do sexismo, do capitalismo e do colonialismo”. En referencia á historia que se considerou oficial, di Arin: “Parece que a historia comeza cos primeiros escritos, pero este enfoque abarca só o 2% da historia da sociedade e o anterior considérase antropoloxía ou arqueoloxía. Como é posible excluír o 98% do que somos da análise da historia?”. Chámaselle perspectiva restritiva, porque deixa fose a historia da sociedade organizada durante moito tempo nos clans, que, sobre todo, centrábase nas mulleres, na medida en que eran o soporte da comunidade. Comparte a tese que se recolle no libro: “A historia oficial utiliza un enfoque androcentrista, esquecendo momentos e tempos históricos nos que a muller tivo un papel protagonista”. Precisamente por iso, os kurdos observaron nas sombras do relato da historia dominada, seguindo a premisa de Abdullah Öcalan: “Alí onde perdemos, aí temos que buscar a verdade”.

A revisión histórica lévalles a concluír que na revolución neolítica atópase unha serie de claves para a libre sociedade. Esta era foi chamada Sociedade Natural, entendendo que a “naturalidade” do ser humano reside nunha sociedade organizada comunalmente ao redor das mulleres e os seus valores, sen xerarquías entre os seres vivos e o medio ambiente. Os primeiros indicios do sistema de dominación, desde os primeiros intentos de subordinar ás mulleres, defenden que nesa sociedade previa á aparición hai unha serie de claves para unha vida libre, como o modelo de identidade revolucionaria. A figura de Ama-Jainkosa que bebe de todo o tempo, baixo a capa de divindade, considera que conserva o carácter de muller que era a figura central daquela sociedade sen opresión, “que representa a vangarda da identidade revolucionaria”. Na interiorización desa identidade ven o camiño cara á sociedade libre, e por iso defenden que, si hai camiño, as mulleres serán consideradas vangardas e pasarán pola súa liberación. A Jineología sería, en definitiva, a sociología con perspectiva feminina necesaria para avanzar cara a esa revolución, tal e como explica Heval Zozan Simak, membro do movemento.

O propio proceso creativo do libro profundou tamén na conxugación entre a teoría e a práctica do Movemento de Mulleres de Kurdistán. É o resultado dun proceso baseado na Jineología, no que as súas críticas á ciencia moderna positivista foron tidas en conta en todo momento. A mesma estrutura é un exemplo diso, segundo Arinin: “Os diálogos son a columna vertebral do libro, porque non queriamos ser estrópodos cos erros da ciencia positivista. Quixemos evitar que o obxecto doutro recuncho do mundo investíguese e actúe como un suxeito branco que realiza unha análise sobre el”. Dando protagonismo aos diálogos, quíxose situar como un transmisor dos pensamentos e experiencias dos membros do movemento de mulleres kurdistán. A Arin parécelle, ademais, que este formato lle dá vitalidade e proximidade ao libro: “En definitiva, porque son as propias mulleres as que falan das súas vivencias, das súas dificultades, dos obstáculos atopados e das solucións atopadas a elas, e as que explican que lles levou a converterse en revolucionarias”.

Achegas que poden ser útiles

Ademais de prolongar as lecturas alternativas da historia e da ciencia, resultado de anos de reflexión, estudo e debate, o entrevistado considera que o libro achega outras achegas. Pechar o camiño á idealización da revolución kurda, por exemplo: “É importante entender que non existe un movemento revolucionario perfecto”. Cre que isto axuda a evitar que se copien os procesos revolucionarios idealizados.

Con todo, a pesar de que a revolución que se está levando a cabo no territorio kurdo non é exportable como tal, algunhas das cuestións que se recollen no libro parecen ser o punto de partida dos posibles debates de interese. Por exemplo, parécelle apropiado reflexionar sobre a Ideoloxía da Liberación das Mulleres. Explica brevemente que se basea en cinco principios: A primeira é a chamada Welatparez, que fai referencia á defensa do territorio, entendendo que a muller é a relación da sociedade coa terra e a comunidade; a segunda é o Libre Pensamento e Vontade, que a muller que quere ser libre ten que actuar ao longo da vida; [As mulleres] segue os Principios de Organización; o cuarto punto é a loita, e a necesidade de conxugar vida e de facer que toda unha listaxe e o que se resalta; e Ética e Estética. Considera interesante reflexionar sobre este último principio, especialmente aquí, “na sociedade occidental na que o sistema ten manipulada a ética e a estética”. Así di: “Teoricamente ensínannos diferentes valores éticos: compartir, ser solidarios… Pero logo, na práctica, o sistema impúlsanos a ser competitivos e individualistas, a pisar o seguinte”. Di que ocorre o mesmo coa estética: “Dinnos cales son cousas fermosas, pero sobre todo no caso das mulleres, esas cousas nos dolen, enférmannos… Desde o punto de vista ético e estético, o sistema capitalista ten contradicións implícitas moi dolorosas, e por iso temos que buscar a nosa propia ética e estética”. En contraposición á crenza xeneralizada, á estética non se lle chama banalidade. De feito, tal e como se recolle no libro: “Ética e estética son os principios que nos deben guiar na guerra contra o sistema, co fin de crear un mundo fermoso. Si só nos guiamos polo odio e a rabia, é moi fácil converternos nun inimigo propio e cambiar a beleza pola axitación”.

Máis aló das achegas que realiza o libro, Arin destaca a necesidade dunha estrutura autónoma composta exclusivamente por mulleres. Toda estrutura do movemento de liberación de kurdos ten o seu equivalente non mixto, e os testemuños das mulleres que recolle o libro pon de manifesto a súa utilidade para o empoderamiento das mulleres, para identificar as problemáticas que afectan as mulleres e tratalas nun clima de seguridade, entre outros. Arini considera clave porque permite ás mulleres “reflexionar e volver con ideas claras aos espazos que comparten cos homes, sabendo cales son as necesidades das mulleres e da sociedade”. Deste xeito, espérase que o traballo nos espazos mixtos sexa moito máis fácil de executar. “A existencia de estruturas femininas sólidas para a toma de decisións por si mesmas, fai que as estruturas mixtas non caian nas decisións que non lles corresponden. Isto de Kurdistán vese claramente: por exemplo, o sistema de xustiza de Rojava ten a súa fracción non mixta, que é a que abordará os casos de violencia de xénero. A un xuíz non lle pasará a cabeza xulgar o caso”.

Unha vez tomados en boca os espazos non mixtos, non quixo deixar de mencionar a Teoría da Diferenciación, que tamén considerou unha achega interesante. Máis aló da separación espacial cos homes, a teoría apunta á necesidade dun distanciamento mental. “Porque a pesar de ir aos espazos non mixtos volvo logo a casa, e si recoñezo que me esmaguen aos meus compañeiros, non estou a facer grandes distincións”, di Arin.

Resultados do traballo de despatrialización

A través dos testemuños das mulleres que falan o lector é testemuña do proceso de despatrialización dos anos. Á hora de preguntarnos polos resultados deste proceso até hoxe, Arin deunos o seu punto de vista: “Non é un traballo acabado, pero se deron avances, e iso foi grazas ás fortes estruturas autónomas das mulleres”. Para avanzar e profundar neste camiño, cre que os homes, ademais de participar en estruturas mixtas, deberían estar en estruturas non mixtas que permitisen revisar os seus privilexios, polo menos se “existe un verdadeiro desexo de construír novas masculinidades”.

Con todo, considera que se puxeron algúns fitos. O libro recolle gran parte deles, pero por pór un exemplo, fala do proceso de democratización dunha familia que está en marcha e que aos poucos se vai abrindo camiño na sociedade: “A proposta non é destruír á familia, como se está facendo aos meus ollos en Occidente, senón reformularla, tendo en conta a súa importancia como espazo de apoio. É dicir, o sistema e o Estado baséanse nas estruturas familiares, e tendo en conta iso, representamos a sociedade do futuro e nesa sociedade como deberían as relacións? Que outro modelo de familia poderiamos construír? Poderiamos crear unha familia como a de Jinwar, unha aldea creada polas mulleres, na que se pode dicir que os nenos son de todas as mulleres e que todos os seus membros viven na convivencia”.

O proceso de transformación familiar coñécese como unha tarefa que se prolongará, pero no que se refire ás relacións individuais, pódese dicir que o cambio está máis avanzado. Porque, como di, “se algo é forte no movemento de liberación de Kurdistán, iso é Hevalti”, significa amizade en curvatura e é a base da filosofía do movemento de liberación. Unha amizade, iso si, constituída sobre o seu principio ideolóxico –e, en consecuencia, que rexeita, entre outras cousas, as relacións de poder en función do xénero–. No seu camiño cara á creación dun novo modelo de sociedade, Arin considera clave a centralidade da amizade por unha razón clara: “A única maneira de que o movemento revolucionario funcione é crear unha amizade inquebrantable, porque o que di a frase ‘divírteche e derrota’ é certo”.

Interrompemos o faladoiro co café reducido ás ruínas hai moito tempo, a pesar de que os libros máis grosos entréganse para unha conversación máis prolongada. O adiantado por Arin antes de apagar a gravadora suxeriunos que no futuro teremos ocasión de falar máis: unha parte do material deixouse sen publicar e xa está en camiño un segundo volume, “baseado na revolución das mulleres en Rojava”. “Se todo vai como se espera, esperamos que se publique para o ano que vén”, engade. É probable que a persoa interesada espere un bo intre, xa que co primeiro libro o material que se pon a disposición dos lectores ofrece a oportunidade de reflexionar durante moito tempo.