Comezaremos co punto de partida da escola. A escola brasileira MST Florestan Fernandes do Movemento Sen Terra ten moito que ver, verdade?

Unai Vázquez: Esa escola é un referente, si, pero non o único. É certo que algúns dos iniciados co proxecto da Escola Oinharri pasaron por alí, e namoráronse do método, polo que tivo unha gran influencia. A maioría de nós xa tivemos unha estreita relación coa formación: nos movementos populares, noutras escolas do mundo ou na Universidade Pública do País Vasco, por exemplo.

Con todo, a experiencia de Florestane foi impresionante. Eu participei durante dous meses nun curso internacional dirixido aos movementos populares de América Latina e xurdíronme moitas sensacións, aprendizaxes e contradicións. Prodúceche unha sensación similar á de ir de pequeno ás colonias.

Cantas persoas están a participar no proxecto?

U. Vázquez: Uns 20, por suposto, en diferentes niveis de implicación, uns a fondo, unha militancia prioritaria en Oinharri e outros combinados con outras militancias. Sen capacidade de ser liberados, pero con moita ilusión, coa sensación de construír algo diferente, necesario e complementario.

Fixestes varias presentacións da escola, como foron?

U. Vázquez: En xeral, considérase que o proxecto é interesante, pero eu creo que se bota de menos: cada un mira o seu embigo e dicímolo. É normal, analizámolo todo desde o que coñecemos, incluso as propostas que veñen de fóra. O noso obxectivo é dobre, por unha banda, dar unha mínima formación política para todos os movementos populares, e por outro, fomentar o coñecemento mutuo entre os movementos populares a través da convivencia, como di a nosa lema “cambiar coñecendo”. Aos axentes, aínda que consideran interesante o proxecto, cústalles ver en que somos diferentes deles ou das ferramentas de formación doutras institucións ata que tomen parte no curso. Entón, ao formarse no método, ao experimentar, faise comprender o propio proxecto e cámbiase de perspectiva.

Realizaron dous barnetegis. Que valoración facedes?

U. Vázquez: O primeiro barnetegi, aínda que convidamos a xente de fóra, foi especialmente orientado cara a dentro, para coñecer e adestrar o método, para debater e pór en práctica o que tanto teorizamos. En Florestán tamén queriamos que os que non pasaron pola escola sentisen nos seus corpos. Foi impresionante a conexión que tiñamos para o segundo día, a cohesión na desigualdade, que cousas marabillosas pódense conseguir no colectivo coa coordinación e disciplina militante acordada. O obxectivo dos cursos non é recibir “clases”, senón o coñecemento mutuo colectivo, e para iso contamos con catro ámbitos de aprendizaxe: traballos comunitarios, práctica teórica política, creación cultural e organización. Un non ten máis importancia que o outro, todos son imprescindibles, si un non funciona a muela non xira, choca. A través deste choque ensinamos a aprender, xerando contradicións. Sendo este o principal instrumento, a alta intensidade axuda a aumentar as contradicións.

No segundo barnetegi abríronse fóra.

U. Vázquez: Si, e iso supuxo choques como os modelos de militancia (“maiores/novos”), as masculinidades, a concepción burguesa do tempo “libre” que temos interiorizado… Xurdiron moitas contradicións e, identificando e xestionando, fomos aprendendo. Claro, a nós tamén nos xurdiron contradicións, e delas aprendemos.

O curso é unha experiencia, pasa por todas as situacións emocionais, hai unha intencionalidade en todo iso. As sensacións finais, até agora, foron moi boas, dá pena saudar aos seus compañeiros, deixar de vivir en colectivo.

Gorka Zozaia: Esta última, á que fixo referencia Unai, é moi evidente, o internado crea comunidade. No mundo no que estamos afeitos actuar como individuos, de súpeto rompe. Uns de forma inmediata, outros para o terceiro día, pero rompen fortes construcións de individuos illados autore-autosuficientes, impulsados en gran medida pola intensidade da compacidad. Ocupámonos na comunidade, necesitamos uns a outros para satisfacer as nosas necesidades materiais e emocionais, e esa necesidade aparece no internado.

En ambas as experiencias isto foi moi evidente, e precisamente a ruptura da individualidade é clave para proporcionar unha aprendizaxe profunda e significativa de determinados contidos que habitualmente se etiquetan como “formación”. Porque non é habitual estar preparados para aprender, para cambiarnos. Por exemplo, cando participamos nunha conferencia sobre un tema, a miúdo sabemos de antemán cal será a nosa posición, cal será a crítica e a nosa achega no apartado das intervencións finais. O internado rompe o tempo, abre a posibilidade de mirar os contidos que xa coñecemos desde outro lugar e aprender uns doutros. Por iso, non distinguimos entre “formación” e “convivencia”: todos os momentos do internado teñen un carácter pedagóxico, están pensados previamente e teñen unha intencionalidade.

Como valorades a situación da formación política en Euskal Herria?

G. Sorteo: O mapa da formación política é rico. Hai proxectos de máis de 40 anos e recentemente nados, ou proxectos locais e nacionais. Hai quen basean a formación na razón e nos contidos clásicos, incluso quen integran o corpo na formación, ou centran máis a atención nas dinámicas participativas que nos contidos. E, por suposto, hai formacións políticas máis profundas e superficiais. Predomina o pluralismo, pero en xeral son proxectos que xeran os axentes políticos, sociais e sindicais para alimentar a súa actividade política, sen experiencias que se estenden aos militantes de diversos axentes.

A Escola Oinharri ten en conta estas experiencias, bebe delas e non ten intención de substituílas. Alta, quere alimentar o mapa da formación política de Euskal Herria coas experiencias formativas que chegaron desde o Sur Global. Así, a Escola Oinharri busca confundir o corpo coa comunidade, a cultura e a organización, cos contidos clásicos e ofrecer un novo espazo, aglutinando a participantes procedentes de diversos axentes e modelos de militancia, para aprender das contradicións e interaccións que se producen na convivencia.

Ademais, cremos que o proceso de aprendizaxe debe supor un cambio. Non é un proceso superficial e sinxelo, require esforzo, e nestes tempos o esforzo non está nada de moda, ou os militantes non temos tempo nin ganas para esforzos adicionais. Por iso, existe unha tendencia a axilizar a formación política e a adaptala aos formatos de consumo habituais, facilitando dalgunha maneira a súa formación en calquera momento. Pílulas que se poden consumir a través do móbil durante o traballo, as comidas..., fundamentalmente. Estes formatos non son capaces de provocar cambios significativos nas persoas.

Tirando das dificultades...

G. Sorteo: Como dicía antes, non é fácil “sacrificar” de vacacións uns días da comprensión do lecer que temos hoxe en día. Parece que si non viaxamos lonxe non temos vacacións. É máis difícil cando as vacacións son moi curtas traballando en precarios traballos. Ademais, unha dificultade importante é a atomización dos axentes que se acentuou na última década, así como as reticencias mutuas que temos; é difícil abrir as portas á aprendizaxe fóra do propio axente (a parroquia). Pero esas mesmas dificultades representámolas como unha oportunidade para construír consensos. Porque os espazos de encontro son escasos e hai ganas. Tamén hai curiosidade por coñecer outras formacións políticas e por gozar das vacacións doutra maneira, máis coherentes co noso discurso sobre o turismo, por exemplo.

U. Vázquez: Hai tempo que non se deu importancia á formación política. A formación debe ser central, continua e permanente en calquera movemento popular de esquerdas. As leis da dialéctica advírtennos de que todo está en constante cambio, quedamos sen formación permanente, perdemos capacidade de análise e, por tanto, de cambio.

Agora parece que a formación política volve estar “de moda”, pero cada un fai o seu e para si mesmo. Teño a sensación de que estamos na época da 'Fronte Popular Xudeu' e da 'Fronte Popular Xudeu'. Son un pouco friki e gústame moito a película The life of Brian. Non vimos cambiar isto, o noso traballo non é construír a Fronte Unificada de Judea, pero o coñecemento mutuo, a loita do outro, a análise, o coñecemento das vivencias, a convivencia, sempre axuda a atopar o rumbo.