A Arabia Saudita de Litio pódese converter en Afganistán” podíase ler nun documento interno do Ministerio de Defensa dos Estados Unidos de 2010, que foi publicado no seu día polo medio de comunicación The New York Times. Os geólogos americanos descubriron que as terras de Afganistán eran moi ricas en litio, até o punto de que, segundo os seus cálculos oficiais, representaban un valor de 1.000 billóns de dólares. Tamén se escoitou nos últimos días que é unha das reservas máis importantes do mundo, como Australia, Chile ou Arxentina. Trátase dun mineral coñecido como “ouro branco”, de escaso interese até hai dúas décadas, pero cuxa importancia cambiou radicalmente desde o ano 2000. A demanda incrementouse e vaise incrementando día a día, aumentando cada ano un 20% a produción mundial, que en 2017 explotáronse 43.000 toneladas cando en 2010 eran 28.100 toneladas. A razón: é un elemento imprescindible para as novas tecnoloxías. É o mineral que causamos nos móbiles, os computadores, os eólicos e as zonas de almacenamento de enerxía solar, así como nos coches eléctricos.

Neste sentido, é o ouro necesario para satisfacer o noso apetito de consumo e, ademais, na loita contra a emerxencia climática, será imprescindible para levar a cabo os cambios presentados como “transición”. Supoñamos que, no marco do Green Deal ou Pacto Verde, a Comisión Europea ten a decisión de prohibir en 2035 a venda de coches que circulen por gasolina ou diesel. Dentro de catorce anos todos os coches novos matriculados en Europa deberán ser eléctricos. “A descarbonización converteuse nunha prioridade para dar resposta aos obxectivos climáticos internacionais e desde 2010 aceleráronse os investimentos en enerxías renovables (uns 3.800 billóns de dólares). En 2020 destináronse máis de 500 mil millóns de dólares a investimentos en tecnoloxías de baixa emisión de carbono (hidróxeno, captura e almacenamento de CO2, vehículos electrificados...), é dicir, máis que ao sector da recollida e explotación de hidrocarburos”, pódese ler Métaux et terres rares: vers une pénurie source de tensions géopolites (Fontes de metais precarios e terras xeopolíticas). No caso da Unión Europea, a necesidade de litio multiplicarase por 60 para 2035.

É dicir, o litio vai ser o que debeu ser o petróleo: o recurso necesario para avanzar en nós e en si mesmos; o que deriva a explotación de danos ecolóxicos e sociais; o que está en cantidades limitadas e, como non, o que produce efectos xeopolíticos –non cabe dúbida de que este mineral influirá nas decisións que tomarán os estados internacionais de face a Afganistán–.

Ademais, Afganistán é o lugar onde o uranio, o aluminio, o ouro, o cobre, o cromite, o platino e a prata, outros minerais e metais diversos, cunha riqueza de case 2.500 billóns de euros, entre 1,1 e 1,4 millóns de toneladas. “Son compoñentes imprescindibles para a tecnoloxía moderna. Nos móbiles, as televisións, os motores híbridos, os computadores, os láseres e as baterías están en todos”, como pode lerse na reportaxe Afghanistan’s mineral resources are a lost opportunity and a threat (Parada perdida e risco son os recursos minerais de Afganistán) de The Diplomat.

China: a transición incorporada ás decisións xeopolíticas

Os Estados Unidos e o Reino Unido han pasado vinte anos sanguentos da invasión de Afganistán, os talibán volven ter poder en Afganistán e está por ver o recoñecemento que os estados e institucións internacionais van dar ao goberno dos talibán. Desde o 15 de agosto, data na que China xa fuxiu do seu presidente, AshάGhani, sacou a luz para manter relacións cos talibán. Xustamente porque segue a estratexia de afrontar a crise climática dirixindo as súas decisións xeopolíticas –e, evidentemente, mirando a riqueza que iso suporá economicamente–.

Claro, simbólicamente e politicamente ten moito que ver para China coa consolidación de Afganistán, símbolo do fracaso de EE UU. Claro, son barrios, teñen unha fronteira de 76 quilómetros entre ambos, e Pequín quere manter boas relacións cos talibán, para non desenvolver relacións coa comunidade de yugur, musulmáns da rexión de Xinjiang que sofren persecucións, discriminacións e controis inmensos por parte de Pequín, que hoxe en día son máis dun millón de netos presos e illados en “campos de reeducación política”. Pero sabe dabondo que os minerais depositados nas terras de Afganistán van ser imprescindibles no futuro próximo e medio.

O mercado da tecnoloxía e a transición está dominado por China, até o punto de que os europeos se converten en Pequín completamente dependentes –segundo a Comisión Europea, o 98% das importacións de terras raras realizadas pola UE proceden de China–. O control e/ou a propiedade das zonas minerais son indispensables para asegurar esta superioridade. China realizou cálculos: Asegura que para 2049 converterase na primeira forza do mundo, e entre outras cousas, a base da riqueza está no contido destas novas fontes de enerxía.

Para chegar a iso, Xi Jinping presentou en 2013 un xigantesco proxecto de Belt and Road ou Cinto e Estrada, coñecido como a Nova Vía da Seda, que une Chinesa con África Oriental e o Mediterráneo, esixindo Oriente Próximo e Travesa Central. Ten subscritos convenios con 125 Estados e conta con máis de 3.000 proxectos centrados principalmente en infraestruturas (autoestradas, portos, vías férreas e gasóleos). Entre outros, co obxectivo de canalizar a enerxía e os minerais. Tamén asinou o primeiro protocolo con Afganistán en 2016, coa inclusión de varios convenios e a condición de seguridade garantida, pode pensarse que continuará cos talibán polo mesmo camiño.

Con todo, o desenvolvemento da explotación de minerais tería consecuencias ecolóxicas e sociais dramáticas para os afgáns que xa están nunha situación crítica. Tamén nesta ocasión en nome dos intereses dos occidentais, para seguir no noso frenético consumo pintado de verde. O xornalista experto en materias primas, Guillaume Pitron, explica: “Nós, os países occidentais, non estamos obrigados a asumir a ‘carga mineira’, e deixamos a produción a outros países, porque unha mina sempre é sucia, porque a extracción e o refino do mineral é un custo ambiental insosteible. Queremos un mundo máis verde, pero non queremos unha contaminación relacionada co verde”.