Os únicos municipios guipuscoanos que teñen privatizada a xestión da auga son Zumarraga e Urretxu. A xestión urbana da auga foi adxudicada polos dous concellos á empresa Aquarbe, propietaria da multinacional Suez, e este ano esgótase o prazo de licitación, polo que este ano se decidirá si cambia a xestión pública como no resto de municipios, si sacan outra licitación ou se prorrogará a de Aquarbe.

Mentres nos penetramos no mantra en grao sumo eficiente e barato da xestión privada, os habitantes de Zumarraga e Urretxu pagaron en 15 anos 1.500 euros máis que os legazpiarras, a pesar de que todos beben o mesmo auga que Barrendiola e que a auga é un ben vital e un dereito universal.

Bo, ver a subida do prezo, ver... non foron fáciles de ver, porque Aquarbe non enviou ningunha factura desde 2018 ao 48,97% dos fogares. Porque a empresa así o decidiu, non os cidadáns, todo o que vai en contra da lei e dos dereitos dos consumidores.

Pero... como chegaron até esa situación? O noso cuestionario foi respondido por Aritz Elgarresta, membro da plataforma de Utilidade Pública que se presentou ante a cidadanía en abril. Neste vídeo presentouse a plataforma.

Canons tentadores velenosos

No caso de Zumarraga, Aquarbe gañou a licitación do ano 2007 e para iso abonou ao Concello un canon de 2,5 millóns de euros. Evidentemente, Aquarbe esperaba grandes beneficios deste servizo. No camiño, con todo, a crise económica e o peche de Arcelor frustrou as previsións de Aquarbe. Ante iso, Aquarbe presionou ao Concello de Zumarraga ano tras ano solicitando un aumento das taxas de auga. Nas actas do Concello reflíctese a presión que sufriu o Concello da multinacional e Elgarresta denunciou que "os traballadores do Concello solicitaron auditorias a Aquarbe para xustificar esta subida de taxas e non recibíronas". Desde a plataforma denuncian: "O Concello disparou as taxas de protección dos beneficios dunha empresa privada".A pesar de que nos últimos quince anos o consumo de auga en Zumarraga diminuíu un 21%, os ingresos da empresa aumentaron un 32%. Segundo a plataforma, Aquarbe xa obtivo 2,5 millóns de euros de beneficio entre os anos 2016-2018, polo que non ve ningún motivo para aumentar tanto as taxas. Ademais, a plataforma estima que en 15 anos o Concello de Zumarraga gastou un millón de euros na mellora das conducións e das infraestruturas de auga: estes investimentos realizáronse sobre o diñeiro que os cidadáns pagan na factura da auga, é dicir, sobre o diñeiro dos cidadáns, e na maioría dos casos foi Aquarbe quen realizou as obras e, por tanto, gañou ese diñeiro.

Elgarresta sinalou que o Concello de Zumarraga é moi responsable da subida das taxas de auga: "Os que asinaron a licitación están hoxe en día no poder: o partido socialista, e ademais o actual alcalde era o tenente de alcalde nesa época". Lembrou que este xogo dos canons fíxose moito no Estado español e que dunha maneira oculta consiste basicamente na adquisición de créditos á conta dos cidadáns: "O Concello de Zumarraga solicitou xa un crédito de 3 millóns de euros. Pode ser tentador para recibir de novo diñeiro fresco do Aquarbe. No seu momento, con eses 2,5 millóns fixéronse fortes investimentos, pero co diñeiro de todos e coa privatización dun dereito humano". Denuncia que a auga é un dereito humano e que non se pode deixar sen auga porque non ten diñeiro suficiente para pagar.

No seguinte vídeo, a plataforma Utilidade Pública explica de forma moi clara e concisa o tema:

Delegar ou publificar ás multinacionais?

Seguindo a secuencia de continxencias, en 2007 os concellos non privatizaron unha xestión pública mediante a firma dun contrato con Aquarbe, xa que xa era privada en ambas as localidades. Segundo as explicacións de Elgarresta, Urretxu e Zumarraga son os únicos municipios que se viron envolvidos no camiño cara á publificación doutros pobos de Gipuzkoa: Nos anos 70 e 80 algúns concellos guipuscoanos tiñan munizada a xestión da auga, mentres que aos demais leváballes a empresa Augas do Norte. Na década dos 90 65 concellos deste territorio crearon o Consorcio de Augas de Gipuzkoa, entre eles Zumarraga e Urretxu: É un ente público, a Deputación ten o 25% da participación e o mapa de empresas públicas de Gipuzkoa está composto por Añarbe de Donostialdea e as Mancomunidades de Txingudi. Pero a xestión deste ente público é na actualidade privada, lévaa Gipuzkoako Ura, S.A./GUSA, aínda que esta empresa é propietaria do propio Consorcio.

Aos poucos, os concellos fóronse incorporando ao consorcio, ou ben se munizipalizaron o servizo. Pero neste proceso non avanzaron Zumarraga e Urretxu: O que antes era Augas do Norte, logo entrou en Aquagest, logo dividiuse en varias filiais para facer a limpeza facial dos problemas de transparencia na xestión de Aquagest, unha delas é a multinacional Suez, Aquarbe.

A plataforma de Utilidade Pública, integrada por sindicatos, partidos políticos e axentes plurais, defende que a auga é un dereito humano e un ben público e que a xestión ten que ser absolutamente pública. Pero á hora de publificar hai dúas opcións: Xestión integral a través do Consorcio de Gipuzkoa ou municipalización parcial da mesma. De feito, ata que as augas dos montes saen das fontes das nosas casas, pasa por diferentes fases que se apoian en dous partes: O Consorcio de Augas de Gipuzkoa encárgase da denominada "xestión de alta", é dicir, da recollida, tratamento, depósito e depuración e vertedura das augas. A denominada "xestión de baixa" é aquela que os concellos poden facer pola vía pública (municipalización ou asunción deste servizo polo Consorcio) ou vendela a multinacionais, e que inclúe a transmisión das augas aos consumidores e a canalización das augas pluviais e fecais dentro do municipio.

Elgarresta explica por que a plataforma de Utilidade Pública aposta pola municipalización: "Vemos necesario o consorcio, porque reforza a cohesión territorial: por exemplo, un país aberto por zonas e con poucos habitantes tería unhas tarifas enormemente caras si non houbese consorcio. Por tanto, o Consorcio garante o equilibrio entre os pobos. Pero, doutra banda, ten moitas cousas que mellorar na organización, na estrutura, para ser máis transparente e participativa ou para ser publificado. Ante todo isto, e ademais, sendo os que actualmente están a traballar no Aquarbe, vemos unha boa oportunidade para apostar pola municipalización".

Advirte que, do mesmo xeito que a auga, hai outros servizos privatizados nos concellos: "Despois da onda privatizadora dos 90, a ver si conseguimos avanzar cara á publificación. Doutra banda, a soberanía dos nosos recursos tamén é moi importante. Cando perdemos o control dos nosos recursos, unha multinacional pode facer o que queira".

Sen presión cidadá

Por tanto, este ano xogarase o reto de publificar un dereito humano ou polo a disposición das multinacionais. Como están os equilibrios de forza nos concellos? No Concello de Zumarraga son 7 dos 13 concelleiros do PSOE e no Concello de Urretxu 7 dos 13 concelleiros do PNV. Ambos se agruparon na plataforma de Utilidade Pública e todos os partidos políticos excepto o PP.

Elgarresta explica que si antes do verán o Concello de Urretxu non decide nada, prorrogarase directamente por cinco anos o contrato con Aquarbe, e entón sairía a adxudicación. Si non se decide nada máis en Zumarraga antes de fin de verán, prorrogaríase até cinco anos o contrato con Aquarbe, pero ano tras ano.

AUGA CARA

Na CAPV cada metro cúbico de auga págase 1,94 euros. En Zumarraga, 3 euros (50% máis caro).

Un veciño de Zumarraga paga entre un 25 e un 80% máis que un legazpiarra que toma auga dun mesmo encoro en función da súa veciñanza e consumo.

Neste quince anos un veciño de Zumarraga pagou 1.000 euros máis que un legazpiarra. Unha familia increméntase en 1.500 euros.

En Zumarraga e Urretxu a xestión da auga está en mans de Aquarbe. A tarifa de Zumarraga é un 25% máis cara que a de Urretxu.

AUMENTO DA AUGA ANO A ANO

Obsérvase que en Zumarraga a subida da auga foi interanual e que non foi a mesma en cada tramo de consumo. A pesar de que desde 2007 o IPC subiu un 6%, en Zumarraga o prezo da auga subiu un 12%, o dobre.

O 48,97% DA POBOACIÓN NON RECIBIU FACTURAS DE AUGA

En 2018, Aquarbe utilizou a seguinte trucción: mediante unha carta comunicou á cidadanía que si en 30 días non solicitaban que se lle sigan enviando as facturas en papel, entenderían que o cidadán se solidarizaba coa súa intención de non enviar ningunha factura. Aqueles que non solicitaron un pedido especial deberán acceder á Oficina Virtual para visualizar a súa factura. O resultado desta comunicación non transparente foi:

5.642 contratos en total.

Deles, 87 reciben a factura electrónica (1,54%).

1.149pide que se envíe o PDF por correo electrónico (20,37%).

1.643 piden que se siga enviando en papel (29,12%).

2.763 non contestaron á campaña nin recibiron factura (48,97%).

A plataforma de Utilidade Pública di que é ilegal que se está estudando non enviar factura e tomar medidas legais.

PEDRO ARROJO, RELATOR ESPECIAL DE NACIÓNS UNIDAS

Dixo que temos que entender a auga como un dereito humano, no mundo hai 2.000 millóns de persoas que non teñen acceso á auga potable. Todas as persoas deben ter garantida unha mínima auga básica para sobrevivir, xa que se trata dun dereito universal básico. En consecuencia, a ninguén se lle pode cortar o servizo de auga, aínda que non poida pagalo. Desexaba sorte á iniciativa Utilidade Pública nas súas peticións e agradeceu especialmente o traballo da plataforma. 22/04/2021 en Zumarraga, nunha conferencia organizada pola Utilidade Pública

PLATAFORMA DE UTILIDADE PÚBLICA

Está composto por:
Partidos políticos: EH Bildu, Elkarrekin Zumarraga, Sortu, Berdeak Legazpi.
Sindicatos: ELA, LAB, CCOO.
Axentes sociais: Koodinadora Feminista, Ernai, Bertso Eskola, KKin Zona, Gaztetxea, Movemento de grupos musicais Mutamu, Comisión de Festas da Estación e Asociación de Pensionistas Dignidade.

Solicitudes da plataforma:
1. A auga é un dereito humano universal e un patrimonio de todos. Non se pode negociar cos dereitos humanos fundamentais.
2. A xestión da auga debe ser 100% pública, próxima e participativa. Prefírese a posibilidade da municipalización.
3. Polos dereitos dos traballadores e o emprego público de calidade. Incorporar a todo o persoal do Aquarbe con todas as garantías na nova estrutura pública de xestión da auga.
4º. Tarificación xusta, social e equitativa. Excesos e espolios na tarificación. A tarifa da auga debe cubrir o custo do servizo, non o beneficio dunha empresa.
5. Transparencia, información e respecto. As facturas deben estar en todos os domicilios canto antes.