A necesidade de facer un libro coas variantes coloquiais dunha lingua... Non é un pouco triste?
Non, tamén existen noutras linguas. A unión de material disperso é sempre práctica. Nós levamos tempo co tema do euskara coloquial. ETB empezou a facer series de produción interior con bastante atraso, non me acordo do ano, pero era a década dos 90. E desde entón estamos a tomar medidas ao eúscaro que hai que utilizar neste tipo de produtos. Ao principio facíase o que se podía, e logo empezouse a reflexionar máis. Pero esta reflexión é unha cuestión nova. Non lembro o ano de inicio de Goenkale [1994], e cando empezou fíxoo dunha maneira, non quero dicir que xurdiu sen reflexionar, había unha formulación, pero moi lonxe das preocupacións da coloquialidad, as preocupacións eran cumpridas. Logo fíxose unha spin off, os Principiantes, e entón empezamos a pensar que era necesaria unha forma de falar propia, na liña da coloquialidad.

Entón, a linguaxe de Goenkale ás veces era demasiado artificial?
Non era un euskara coloquial. O eúscaro era literario, de libros, e non o digo de forma pexorativa. E é que unha boa cousa de Goenkale foi que o eúscaro dos libros inventouse á hora de levalo á oral.

Fíxose así porque non había modelos claros de linguaxe coloquial?
Non, simplemente porque se decidiu facelo. A cuestión é que é a coloquialidad, ás veces non se entende moi ben. A coloquialidad é unha linguaxe que expresa a existencia dunha relación de informalidad e amizade entre os falantes. A linguaxe utilizada por dous amigos sen ningunha norma social nin respectuosa. Non é para todas as situacións. Mestúranse moitas veces e hai que separalas ben, colocal e baixa. O colocal ten que ver coa relación entre os falantes e o nivel inferior co coidado ou non da lingua. O nivel inferior é contrario ao coidado. E colocal, contrario ao formal.

Por exemplo?
O nivel inferior é dicir “vinche”.

Algúns o chaman directamente “mal eúscaro”.É non
prestar atención á linguaxe. E o colocal é outra cousa. O normal é dicir “vinche” no coloquio.

“… que non ten rolo / euskara limpo”.
[Risa] Unha característica da linguaxe coloquial é que se pode falar moi crudamente, e por iso introdúcense tantos brasóns, palabras borrosas… Díxose que en eúscaro non hai nada semellante, e non é certo. Hai que explorar, buscar, e por iso é importante facer este tipo de libros. Por outra banda, é certo que fronte ao castelán dicimos as cobardidades doutra maneira en eúscaro. O castelán é moi cru e o máis versátil entre as linguas que eu coñezo. Se pomos a medida aí… Nós temos unhas premisas na cabeza. Unha, que en eúscaro é posible falar de forma coloquial. E non só iso, tamén se pode facer de forma crible. Moitas veces dise que onde se di en castelán "me cago en deus", en eúscaro temos que pór "arranopola". Ese é o tópico de sempre. A credibilidade dana outras cousas. E hai brasóns e cruderías potolas. Quizá non teñan a forza das formas en castelán, pero son duras. Con todo, cada lingua ten as súas propias características. En inglés, por exemplo, non se di “me cago na virxe”. Adáptanse a “fuck” e “damn”.

E outras premisas?
Facelo para todos os vascos, na medida do posible. Xa sei que é moi difícil e non só polos dialectos. Nós, por exemplo, impulsamos que se diga “mola du” para dicir “gústame”, claro, é o calco do mol en castelán. Ás veces non hai outra vía. En eúscaro temos insultos e buraos, pero nas expresións valorativas estamos moi pobres. Non temos moitas formas de dicilo “gústame”, e moito menos de forma colocal. E en castelán hai moitos. No noso caso, hai que pensar en alternativas.

Chégavos a opinión dos espectadores sobre a acollida que teñen estes?
Ás veces si. Por exemplo, sei que a moita xente “ten mola” non lle gusta. Pero a outros si. Por tanto, nese feito de ser para todos os vascos é importante que Norte-Sur se integre niso, pero non só iso: necesitamos modelos para os vascos de antes e de agora. Non debemos crear un euskara colocal que sexa reflexo do castelán. Debemos esforzarnos en coidar o que o eúscaro ten.

Moitos dos recursos que se mencionan no libro proveñen do castelán… É
a nosa primeira referencia, a que temos na cabeza. O noso medio de préstamo máis sinxelo, e o da maioría dos vascos, é o castelán. Hai cousas do Norte no libro, pero temos que ser realistas. En todo caso, hai que tomar préstamos, si, pero con sentido.