A semana pasada un paxaro de Gorka Bereziartua atraeu a miña atención: “Ese mito de que en Gipuzkoa todo o mundo faio en eúscaro cunha especie de naturalidade xenética tamén nos está indo un pouco máis en #justsayin”. Non se que provocou ese paxaro. Eu relacioneina esa mesma semana en Argia e unha semana antes en Alea con Edurne Azkarate na reportaxe “Curando o eúscaro ano tras ano na Rioxa Alavesa”: “Parécenme moi interesantes algunhas identidades vascas das periferias que se están desenvolvendo: cando aceptas que non podes chegar a ese modelo, porque non naciches alí, porque non es un vasco xenético”.

Bereciartua escribía isto nunha colaboración na radio Euskalerria: “Da man destas vivencias periféricas tamén se está estendendo a crenza de que o eúscaro ten un centro onde a lingua está case plenamente normalizada”. Eu non creo (e a maioría da periferia tampouco, eu creo) que hai Arcaditas que viven “ben respiro”, que o eúscaro é un idioma normal e natural, si creo que no centro (e en calquera sitio, pero en máis ocasións ocorre no centro) hai vascos que cren que viven en Arcadia, ou polo menos no Arcadio. E a opinión de Arcadia é (ha) moi mala para a normalización do eúscaro. Diso fala o propio Gorka no mesmo artigo: “Entre os que saben eúscaro no meu pobo e os que realmente falan hai un abismo que agora mesmo, cos recursos que hai, co interese que esperta o tema, co que aos propios vascos impórtalles, parece impenetrable”.

O rioxano Andoni Landa dicía no mesmo reportaxe sobre Azpeitia –onde o uso oral é moi grande–: “No bar está Berria, non se cantos tocará”. Quen saben eúscaro pero non utilízano, ou aprenderon en eúscaro pero non tocan Berria, ambos teñen a convicción de que son “euskaldunes”, non bascos, senón euskaldunes. Como dicía Bereziartua, non ven demasiados abismos ao non ler Berria, ou a maioría das conversacións en castelán. E si hai problemas, eles non, o eúscaro está unificado. (É curioso que na súa loita contra eles e na defensa do unificado sempre se teña en conta aos euskaldunberris, e non a Berria, unha película, un libro, a televisión, poder gozar de internet...).

Dado que o eúscaro é unha lingua minoritaria, esíxenos esforzo a todos, aos creadores culturais si, pero tamén aos destinatarios; e algúns son receptores moi pasivos, e eles son a maioría. Unha maioría vasca, nunha Arcadia montañosa verde, que cre que o deserto está na periferia.