Como no balonmán?
Casualmente. Pertenzo a unha familia de traballadores de Andosilla. Unha casa humilde, aínda que nunca nos faltou nada. Os pais non eran deportistas. O meu irmán empezou a xogar ao fútbol, como todos os mozos, e para as mozas non había nada. Pero unha xente do pobo creou un equipo de balonmán cando eu tiña 11 anos, e eu tamén me apuntei con todos os meus amigos. Así empezou todo.
O que lembro é que perdiamos todos os partidos, moito, 40-3 e así. Todos os grupos eran da Comarca de Pamplona, ou de Estella, e nós eramos os únicos da Ribeira, xunto cos de Mendavia. Con eles tiñamos moita competencia, porque eramos da Ribeira, e eramos moi malos uns e outros. Pero entón o balonmán non era tan importante. Había estudos no centro e o balonmán pasou o tempo fóra da escola.

E de súpeto, Itxako.
Ao adestrador do meu Andosilla propuxéronlle ir a Itxako para adestrar o segundo equipo de cadetes. E el preguntounos a dous do pobo se queriamos ir con el. E como dixemos que non! A Itxaco de entón chamábaselle Super Itxako. Foi o mellor equipo da división de honra, xogou a Champions... Era un gran equipo, e aínda que fóra dun país, tiña un orzamento enorme. En Estella estaban moi orgullosos do seu equipo de balonmán. Alí todo era amarelo, todo era de Itxako. E claro, cando me chamaban para adestrar con eles pasábao moi mal. Que vergoña! A diferenza de nivel era moi grande, era máis novo... Os mércores chamábanme por teléfono e aquel desgusto! Pero como lle vas a dicir que non a Itxaco? Cando xoguei o primeiro partido con Itxaco, tiven que sacar unha falta. Non era máis que tirar o balón cara adiante, pero cando levantei o brazo o árbitro saltou o asubío e con nerviosismo o balón foise cara atrás. E, claro, perdemos a propiedade. Aquela vergoña…

Pero esa marea de Estella acabou.
O propio equipo desapareceu. Vimos explotar a burbulla. Chegou a crise, non había diñeiro para pagar aos xogadores, o club durou un ano máis, pero acumulando débedas... Os xogadores marcháronse e a min o segundo adestrador de entón chamoume dicindo que necesitaban un pivote Ou Porriñon. Era un grupo novo, recentemente promocionado á División de Honra, e funme alí a cegas. Non tiña nin idea onde ía! Pero tiña dúas opcións: Para ver como desaparecía o que quedou en Estella ou voar.

E logo fun dO Porriño a Valladolid. Tiven dúas lesións duras nos xeonllos e a segunda foi un punto de inflexión. Díxenme: aquí estás na túa zona de confort. É cómodo, todo é sinxelo, mesmo sen ter que dar o mellor de ti, tes garantido a túa praza. Necesitas un cambio. Quíxome pedir máis. E como o adestrador de Aula Valladolid era o noso adestrador da selección júnior española, pregunteille directamente se necesitaban un pivote en Valladolid. E funme alí.

Foron dous anos moi bonitos. Era semiprofesional, xogaba en balonmán, pero tamén acudía á universidade. Empecei os estudos de Traballador Social en Pamplona, e cando estiven en Galicia seguín estudando como non presencial, pero era máis duro. En Valladolid continuei de novo coas clases, e aínda que necesitei oito anos terminei os meus estudos. E esa vida gustoume.

Pero tampouco pode quedar alí. Volviches en busca doutra cousa cara a Euskal Herria…
Perdurou o que el tiña que durar. Está ben vivir así, pero non pode ser para sempre. E cando me chamaron desde Bera Bera non tiven ningunha dúbida. Os referentes da infancia para nós eran eles, Itxako e Bera Bera. O único equipo, a pesar da crise, foi o de San Sebastián, que mantivo ao mellor equipo en tempos difíciles. É o equipo que ofrece os salarios máis dignos, e iso ten mérito, porque en tempos de crises os mellores xogadores marcháronse fóra, e nós que eramos? Mozas novas. E mentres nos outros grupos ofrecían cinco diñeiro, Bera Bera mantivo a súa profesionalidade. Profesionalidade económica e estrutural. É un referente. o que xoga en Europa, o que xoga a Champions... O nivel de esixencia tamén é moito máis alto a cambio, claro.

Vir aquí foi deixar a comodidade e pedir un esforzo máis. Os primeiros meses paseino moi mal. Sempre é difícil abordar novas fases, adaptarse ao lugar, coñecer á xente. Pero ademais o meu corpo non estaba afeito a tanta madeira física. O que aquí se pide a un xogador non se lle pide en ningún outro sitio. E díxenlle antes que a min non me gusta correr! Pois fíxese, agora coñezo todas as esquinas de Anoeta. Á volta sempre estaba canso. Pola mañá adestramento, pola tarde adestramento e eu canso. O meu corpo foi cambiando e agora estou posto a ese ritmo. E, por suposto, o premio tamén é moderado: Xogar en Europa, competir por gañar todos os títulos nacionais...

A presión tamén depende, non?
Si, tanto como equipo como como como xogador. El só se espera unha vitoria de Bera. Sempre. Ser regular na excelencia require un gran esforzo. E como xogador, non é fácil facerse un oco no equipo. Ao principio eramos dous pivotes. Yunis Camejo e eu. E logo veu tamén Judith Sans, que xa estivera en grupo. E pensei, “Adeus. Non vas xogar nin un minuto”. Ademais deume rabia que un xornalista me preguntase como vivía ser o “terceiro pivote”. Eu dábame conta de que nos cambios de xogador moitas veces era a última opción, pero pensaba que o adestrador estaba a elixir nese momento concreto as características dun ou outro xogador, non pensaba no que sería eu. Non sentía a competencia así. E recordo que aquel xornalista, que non sabía nada de balonmán, deume dor. Pero entón tamén pensei: “Gañarei o meu sitio”. E así foi.

Como consegues ter esa confianza con tanta presión nos ombreiros?
Eu sempre tiven moita confianza en min mesmo. Son moi traballadora. Moi constante e multidisciplinar. Sempre penso que chegará o meu momento e que estarei disposto a aproveitalo. Así sucede tamén na vida. Pasaranche cousas boas e malas, e o único que estará nas túas mans é decidir cal é a túa actitude. Non fai falta dicir que vivín momentos moi malos neste percorrido, e que enchín moitísimos prantos. Pero sempre crin que algo bo ía vir. Ademais, gústame esa sensación de non saber que vai vir. Ten a súa graza. Sobre todo se non ten arrepentimento de non habelo tentado. Eu sei que tentei, que tentei dar o mellor de min, e creo que chegará o momento de demostrar o que hai que demostrar. Con esa crenza sempre avancei, e así sucedeu. Cando agora miro cara atrás só lembro cousas boas, iso tamén é certo. Sei que houbo momentos moi duros, pero non os lembro máis intensos. Se me difuminan. Ás veces estou a adestrar e percibo que non estou ben, e dígomo a min mesmo: “Mañá non te acordarás! Cambia o teu rostro!”.

Agora, pola contra, dixéronlle que se deteña o corpo e a mente.
Máis cabezas! As cousas que teño agora xéranme máis ilusión que o propio balonmán. A miña parella e eu viñemos a vivir a Ataun, estamos a arranxar esta vella casa, temos a horta... Chego a Ataun e póñome contento. A paz deste regato faime ben. E en que negarme, teño até 30 anos e o corpo percíbeo, por exemplo, nas viaxes. Antes facía doce horas no autobús hoxe e outras doce horas mañá. E agora sinto cansazo. As lesións tamén me dan cada vez máis medo. Cada vez que iniciamos a tempada o único que pido é iso. Non me desbaste. Non sinto tan fresco. Atópome menos enerxía para facer fronte ás cousas negativas. E doume conta de que outras cousas me dan forza. E o interior pídeme un cambio de vida.
Tamén me resulta máis difícil cumprir os requisitos. Ademais dos adestramentos, no verán, por exemplo, temos que coidalos. Son contratos de agosto a maio e non recibimos ningún diñeiro durante dous meses, pero aí corremos, facemos exercicios e coidamos o que comemos, coma se pagásennos. E logo vas pedir unha hipoteca á entidade bancaria para comprar unha casa, e cando pídenche o documento da túa traxectoria laboral, pásasche a vergoña. Nós cotizamos moi pouco. Dise que somos profesionais, pero hai profesionais e profesionais. As mulleres somos mileuristas, no mellor dos casos. E non temos sindicatos, non podemos negociar. Tentamos pedir uns mínimos, pero até aí. Estamos moi afeitos aceptar case calquera cousa. Non hai ninguén que nos protexa. Nin as empresas, nin a administración.

Estamos a renunciar a unha carreira normal de traballo por xogar en balonmán, con outras opcións. A maioría de nós temos estudos. Eu son traballadora social. Outros son enfermeiras, fisioterapeutas… E isto é moi bonito, pero non pode ser para longo. É difícil aforrar diñeiro. Aos 20 anos non é un problema e aos 25 tampouco. Pero tes 30 anos e non traballaches nunca no que aprendiches. Cal é a túa experiencia laboral? Xoguei en balón de man. Como? Pois, claro, que traballei en balón de man. A xente non entende. Non é un traballo para a xente. E para nós si. Mal pago? Con condicións desfavorables? Si, pero é traballo.

Manter a motivación para estar a un nivel tan alto necesita ser duro.
O sacrificio é grande e o premio non é moderado. Nin visibilidade. Só somos conscientes do que facemos e do que nos rodea. Non hai máis que ver a recepción que se nos fixo no concello cando gañamos a Copa da Raíña. Non somos futbolistas e somos mulleres. Non estamos nos xornais ou na televisión. Na rúa a xente non nos coñece. Nin en San Sebastián, nin en Andosilla nin en Ataun. E eu vivo moi contento con iso, pero non debería ser así. E sempre ouvimos o mesmo: o xogo dos homes é máis espectacular, saltan máis... A muller é moito máis bonita! Nada que ver. Somos moito mellores tácticamente e os partidos son máis interesantes. Pero para dicir que o deporte masculino é mellor non fai falta xustificalo nin argumentalo. Así é e punto. Todos temos interiorizado. Deporte e fóra do deporte.

Logo sorpréndense porque non hai ningunha muller xogadora a partir de certa idade. Hai homes, en primeiro lugar, porque gañan moito máis. E por outro, porque, por exemplo, o balonmán compatibilízase cun proxecto de parentalidad. Hai moitos xogadores profesionais de balonmán con nenos, son pais. Nas ligas nórdicas, por exemplo, a maternidade forma parte da vida deportiva. Acordan quedarse embarazadas, seguen recibindo un soldo e ponlles uns medios técnicos inxentes para a recuperación física. Coidan aos nenos durante o adestramento, poden levar aos nenos cando teñen concentracións coa selección. Hai xogadores da miña idade que en Noruega teñen dous nenos e xogan ao máis alto nivel, sen sorprender a ninguén. Aquí estamos a anos luz disto. Coidamos do teu fillo? Volvémonos tolos?

A xente enfadouse porque vas contenta e non che botaches bágoas.
Hai moitos factores que se uniron e decidín deixalo. Sen tristeza. Non é por maternidade, nin por diñeiro nin por nada. Foi unha etapa moi bonita, pero sinto que terminou. Se estivese ao mesmo nivel de ilusión seguiría. A cuestión é que agora me dá a alegría outra cousa. E quero dedicar o tempo á vida. Quero atopar traballo. Ser traballador social. Ou traballar en calquera outro lugar. Nun supermercado ou en calquera outro lugar. Sentín que era hora de honrar e estou contento coa decisión tomada. Porque a decisión a tomei eu e tomeina cando quixen. Podía ter un ano máis de contrato asinado e seguir con menos ganas... Pero non teño ganas de seguir e punto. Até aquí!
Claro que custa deixar atrás o que foi a túa vida. Xa o dixen en anos anteriores: “Déixoo este ano, déixoo este ano...”. Levo oito anos dicindo iso. Pero chegaba a hora de despedirme e non quería. Até agora non o quixen, e agora si. Así son as cousas! Vivín situacións moi bonitas, coñecín xente marabillosa... Fun feliz. E penso seguir sendo feliz.