Coidado no centro, é?Con
esta epidemia puxéronse ao límite as dificultades que había antes no coidado. Sobre todo porque non se puxeron máis recursos. Unha muller non profesional que se ocupa do coidado dunha persoa dependente, por exemplo, perdeu as pequenas respiracións que tiña. Aumento das dificultades emocionais e estruturais. A xestión dalgunhas situacións foi moi difícil. Estas situacións requiren un gran investimento persoal, xa que se trata dun proceso longo e duro. Moitas veces con pouca empatía externa. “Tocouche”. Moitos senten case sen posibilidade nin dereito a queixarse. A pandemia, ademais, aumenta a sensación de culpabilidade. Moitas persoas teñen medo a contaxiar o que saíron á rúa e deixárono en casa si tómanse algún tempo para coller o alento fóra do seu coidado. Pode producirse bulebule tóxico, e si o proceso de coidado prolóngase moito, o coidador pode sufrir tamén danos psicolóxicos: culpabilidade, frustración, crise de ansiedade, depresión...

Como se pode axudar ao coidador?
A empatía é moi importante. Un dos familiares adoita ser o que máis se preocupa e outros quedan ao seu ao redor sen implicarse tanto como el. A comunicación e a empatía son moi importantes nestes casos. É imprescindible actuar de forma preventiva. Na sociedade individualista e acelerada na que vivimos non sabemos quedarnos, reflexionar e mirar aos demais. Si falamos dun auténtico coidado, a sociedade ten que organizarse colectivamente, porque corresponde a toda a sociedade e non só a cada fogar. Parece que estamos obrigados a traballar continuamente de forma produtiva e as autoridades raramente ou case nunca falan de pararse, de reflexionar, de coidarse de verdade. É que non dan recursos para iso! Aínda que se sabe que é o factor máis importante que sustenta o sistema. Hai moita hipocrisía.

Sabemos que é a custodia de cine?
A persoa debe ser coidada desde o nacemento até o falecemento. Na actualidade identifícase máis con sectores concretos como a infancia e a idade. Ademais, na maioría dos casos represéntase a un como doante, non como receptor. O autocuidado fálase moi pouco e é imprescindible. Para coidar ben aos demais, cada un ten que estar ben, e hoxe en día a situación está moi desequilibrada. Rexeitámonos, apartámonos e esquecémonos en casos extremos para coidar ao outro. Pero se un non está ben, non coidará ao outro. Sempre estamos a funcionar, deixando de lado o emocional.

Que é o autocuidado?
Deberiamos facelo desde que nacemos, é unha forma de vida. Ensinamos aos nenos comportamentos saudables, pero debido ao ritmo cotián abandonámolos na idade adulta. O rexeitamento á propia conciencia é imprescindible. Na ikastola aprendemos a xestionar as dificultades, por que non continuamos na idade adulta? Si un familiar tócanos coidar é imprescindible coñecernos para coidar ben ao outro.

Como se fai?
Temos que coñecer as nosas limitacións para saber até onde somos capaces e que estamos dispostos a facer. A formación en función da enfermidade da persoa a coidar tamén pode ser de gran utilidade. Non é o mesmo estar con alguén con cancro que estar con alguén con demencia avanzada. As conversacións internas son moi importantes: “Que me digo? Como sinto nesta situación?” Tamén é moi importante traballar a cuestión da culpabilidade. En demasiadas ocasións pensamos que podemos facer máis ou que o estamos facendo mal. O coidador pode atoparse con moitos elementos contrapostos. Amamos moito a quen padece a enfermidade e non permitímonos aceptar “estou até o mentón, non podo máis”. Nin nós nin a sociedade, está mal visto. Con todo, é un sentimento moi natural, é normal. Tamén é conveniente traballar o duelo. A miúdo o enfermo empeza con vida, forma parte do autocuidado.

A síndrome de Burnout tamén está aí.
Adoita ocorrer en profesións que xeralmente non nos gustan, pero tamén se dá no caso do coidado. En definitiva, sentimos obrigados e sen máis opcións, o que acentúa a síndrome burnout: ao coidador xa non lle importa nada, ten as emocións anestesiadas, fala bruscamente á persoa que lle atende… Adoita ser a última síndrome emerxente, pero aí está.

Poderiamos chegar a facer a vixilancia con pracer se o sistema fose diferente?
Sen dúbida. Con todo, habería que envorcar o sistema. As institucións deberían abordar o tema desde a raíz, ofrecer formación e recursos aos coidadores (económicos, psicolóxicos, estruturais...), para que non se lles conceda como condena, senón como unha opción libre. Porque de feito é bonito coidar do que queres. E si falo con pracer ou sen tanto sufrimento, o día a día e o duelo posterior fanse máis fáciles.