Hoxe en día as rúas están buxán e moitos nenos e adolescentes relaciónanse a través de pantallas. Segundo explicou Ziarsolo, “é unha preocupación de moitos pais: por que nos está pedindo que o noso fillo ou filla volva á situación de confinamento? Por que di estar moi cómodo e a gusto nesta situación? Algúns alumnos dínnolo, ‘eu volvería á situación de confinamento’. Por que pide que un adolescente prefira estar só?”. O sexo educador ha continuado explicando que un adolescente necesita socialización e estar cos demais, “pero iso esixe esforzo, e a sociedade que se está creando promove a soidade, estar en casa ‘facendo o que quere’, e iso é estar diante da pantalla”. Explica que os que están a quedar tranquilos en casa na nova situación son os que antes tiñan poucas habilidades sociais, pero que algo cambiou: “Até agora os pais preocupáronse moito por impulsar a socialización, apuntarse aos clubs deportivos, etc. Agora non, destínanlles a estar sós e están moi cómodos”. Arozena, que imparte clases de bertsolarismo en colexios e escolas de bertsolaris, explica que as normas actuais tamén influíron na dificultade de saír á rúa: “Familia estable con necesidades básicas cubertas. Ese é o perfil do que se socializa na rúa, á marxe das normas e dos límites. Outros estarán online pensando nun modelo que nunca lle chegará. Que fai que non estea na rúa? Para empezar, facilidades de contacto, porque hoxe en día se necesita unha cuadrilla para saír á rúa. Agora o modelo é de catro a seis, polo que é máis difícil saír só para ver si hai algún coñecido no pobo. Incluso quen teña unha imaxe complexa poderá non saír. Aínda que todo está regulado, polo menos algúns están na praza. A min preocúpame o que non está aí”.

Ao longo da reportaxe explícase que na escola os alumnos viven unha tensión. Isto tamén o relaciona Ziarsolo coa tendencia a quedar en casa: “Viven en tensión constante. Non teñen momento nin espazo para relaxarse. Están en tensión desde que van á escola ata que volven a casa. Os fins de semana moitas veces quedan en casa, porque non queren volver ser o punto de mira de nada, non queren máis momentos de tensión, non queren que alguén se faga cargo porque van catro ou cinco... están en casa buscando tranquilidade, pasar horas diante da pantalla... todos os días da semana pasan 8-10-12 horas diante da pantalla”. Como consecuencia da tensión, o sexólogo engade “fáltalles pracer”: “Non o pracer sexual, senón o pracer. Tranquilidade. Existencia. Compartir. Experimentación. Coñecemento de novas persoas. Nesta situación estamos case sempre coa mesma xente”. Explica que as relacións nas redes sociais teñen moitas cousas que “lles faltan”: “A mirada, o contacto, a expresión corporal... e falta facer as cousas amodo. Nas redes sociais todo é xa, rápido”.

Verso e pantallas

“Os mozos viven moi conectados: Youtube, Netflix, Disney Channel... todo o mundo pode traelo á pantalla. O modelo de vida que estamos a crear é totalmente global. Paréceme máis necesario que nunca traballar como lecer a cultura, a tradición, o eúscaro”, di Arozena. Continuou co tema da lingua: “A oralidad está a perderse por completo, escoitar tres linguas nunha frase non é de estrañar na actualidade. Un neno escolarizado recibirá cinco horas semanais de inglés, outro cinco de castelán e todas as demais de eúscaro. Pero, unha vez terminada a escola, cal é a lingua que reciben? Moitos mozos viven con cascos, non ouven a lingua da súa ao redor, as melodías, as cancións antigas. Os nenos traen menos melodías que nunca. Neste sentido, o bertsolarismo desempeña un papel importante a nivel lingüístico, comunicativo...”.

Tamén destacou os seguintes valores: “Os vídeos actuais son de segundos e, como reivindicamos a comida lenta, o verso tamén é unha actividade lenta. Non é un produto de vinte segundos de iluminación, música e todo medido. Paréceme un bo modelo de tranquilidade, paciencia, nivel de atención”.

A práctica do bertsolarismo nas escolas e a presenza de escolas de bertsolarismo nos pobos pode desempeñar unha serie de funcións na sociedade das pantallas, segundo reivindicou Arozena: “Que nenos e mozos perciban que hai unha lingua viva, que os mozos están a facer iso, que ás sesións vai moita xente... paréceme cada vez máis importante que llo digan aos alumnos e que teñan un espazo nos pobos para transmitir a oralidad, as habilidades sociais, a nosa cultura e a nosa melodía, neste mundo dos cascos”.