Sonia, que non é o seu verdadeiro nome, é un feito real, desgraciadamente, un do dezaoito aforcouse hoxe. Rodeando o pescozo cun cable alargador, cólgase da súa vida cando chega a morte. Outro do dezaoito abriu a súa porta de cela e grazas a ela, nesta macabra balanza, a vida gañou hoxe. Non sempre é así, entre outras cousas, porque o cárcere e os médicos penais tardan demasiado en chegar até o calabozo e en atender ao recluso.

Que impulsou a Sonia a tomar esta decisión extrema? No malestar da situación deime conta de que apenas falei con Sonia. Sei que está demasiado lonxe de casa e que ten á súa nai enferma, pero como chegou recentemente á nosa división, só trocamos unhas poucas frases politesse. Iso, como non, deume que pensar. Escoitámonos, entendémonos, coidámonos e axudámonos, hoxe e aquí, máis que nunca, temos ferramentas imprescindibles para sobrevivir!

Voces dos últimos elos

Pregúntanme como vivimos (habemos) a pandemia no cárcere. Aínda que sen pandemia, os presos somos o último elo da sociedade, ou un dos últimos, desgraciadamente, sempre está peor: as vítimas do sistema e/ou os seus detractores, esquecidos pola propia sociedade. Por suposto, nesta época de emerxencia. É evidente, por fungos, que os presos e os prisioneiros non están entre as prioridades dos gobernos, pois, comprobamos que estamos entre as présas.Utilizaron
connosco o camiño máis fácil fronte á enfermidade, pechando os cárceres e negando por completo os dereitos que antes eran escasos, ao mesmo tempo que a vía máis interesada. Igual que no exterior, para controlar e apertar máis á poboación, tanto aos presos como a nós. Pola contra, os presos vascos, nun momento de represión diferenciada, afortunadamente, podemos gozar do lastre da solidariedade do noso pobo. Por iso, hoxe decidín dar a palabra aos esquecidos, aos que non teñen voz nos informativos e nos xornais, ás demais presas.

Ás mulleres que crucei estes días na división, no patio… expúxenlles as seguintes preguntas: como viviu esta etapa de pandemia no cárcere? Observou algunha diferenza con respecto á prisión anterior? Cales son os teus sentimentos respecto ao último ano? Que tes para dicir, criticar, denunciar, reivindicar...?

Illamento engadido ao illamento

Antes das súas respostas, velaquí algunhas aclaracións. Nos cárceres franceses, cando comezou a pandemia, estivemos tres meses sen visitar, catro meses para os parentes que tiñan que cruzar a fronteira. Ás dificultades habituais das viaxes súmanse as consecuencias das medidas de emerxencia: horarios da orde de regreso, restricións de transporte, perdas económicas por despedimentos/situación económica, necesidade de realizar unha PCR para cruzar a fronteira… O medo a contaxiar ao seu familiar ou a ser un mesmo contaminado está aí. As dificultades engadidas ponas o propio cárcere: a redución do número de visitas e visitantes, o sistema de distribución da sala de visitas, a posibilidade de introducir un só neno durante un longo período de tempo –aínda que a nai teña máis fillos– ou a imposibilidade de que os nenos poidan tocar/abrazar ás súas nais… Todo iso fai que os locutorios que antes da pandemia estaban cheos ou case cheos (unhas ducias en Rennes), estean case buxán.
Cada vez só imos ás salas de visitas dúas ou tres presos e a miúdo eu vou soa... Estamos case 200 mulleres no cárcere! Os meus familiares e amigos tamén tiveron dificultades para chegar á visita en varias ocasións polos motivos expostos e, por primeira vez neste dez anos que acabo de cumprir no cárcere, pasei máis dun fin de semana sen visitar. No verán tiven a oportunidade de realizar dúas UVF (longas visitas presenciais nos cárceres do Estado francés), pero se non levo un ano sen abrazar á miña familia e amigos: por unha banda, porque implantaron un sistema de distribución nas salas de visitas –a diferenza de España, nos locutorios franceses non hai cristais que nos separan dos domésticos–, porque desde o verán non recuperamos esas UVF.

Redución de dereitos restrinxidos

Por outra banda, no último ano adelgazáronnos os dereitos que son escasos no cárcere: as mulleres que traballan estiveron tres ou catro meses sen posibilidade de traballar, coa conseguinte perda de diñeiro: non poden comprar produtos básicos, non enviar diñeiro a casa, etc. Levamos todo un ano sen actividade salvo a paréntese estival. Só permiten formacións (con discontinuidades) ou traballos. A escola non, e non hai traballo para todos os presos, nin moito menos. Limitáronnos moito o uso do polideportivo e da biblioteca, e a miúdo non temos a posibilidade de ir. Non temos actividade cultural, acurtáronnos á metade os horarios de patio desde hai un ano…

Súmannos sancións coa escusa da crise sanitaria, como a fixación dun confinamento de catorce días despois destas UVF illadas ou dos permisos de expulsión. Cumprimos o confinamento en condicións penais, só e sen ningún tipo de actividade ou relación social. Pola contra, os carceleros acoden cada día da rúa ao interior do cárcere e dificilmente cumpren cos mínimos niveis de seguridade. Castígannos, pero nunca nos fixeron test, para evitar illamentos prolongados ou para demostrar que se introduciu un virus nesta prisión, aínda que o pedimos e denunciado reiteradamente.

Así as cousas, velaquí algúns testemuños de mulleres do cárcere de Rennes:

"As visitas sen contacto son moi incómodas, resúltame verdadeiramente decepcionante a falta de contacto, non poder abrazar aos familiares"

"Dáme medo que non poidan estar cos de casa, que lles pase algo que non poidan estar ao seu lado"

"Aquí non hai nada que facer, nin actividade nin nada; o tempo pasa máis lento do normal, é decepcionante"

"Psicoloxicamente aféctanos moito, aquí multiplícase a sensación da sociedade cara á pandemia no exterior, o peche faise insoportable, sen actividade nin visitas… Ese é o lado negativo da pandemia, e positivo…? Non existe”

"Eses catorce días de confinamento fánseme moi duros: sen traballar, sen cruzar a ninguén… Na cela deprímome profundamente. Os problemas psicolóxicos das mulleres presas han aumentado desde a pandemia”

"É curioso dicir isto, pero eu síntome protexido, como estamos completamente pechos, teño a sensación de que o virus non pode entrar. Pola contra, vexo demasiadas contradicións: os carceleros quitan a máscara cando queren, nunca utilizan luvas… No hospital, como priorizan o COVID-19, non atenden o suficiente o resto das nosas enfermidades”

"Para as persoas maiores a situación é aínda máis complicada"

"Como non teño ningunha visita para min, neste sentido, a situación non cambiou moito" [A situación é denunciable: a maioría das mulleres nunca reciben visitas]

"Teño ganas de gritar á sociedade: xa existimos! Os presos somos os máis esquecidos desta pandemia”

"Cústame moito ter que levar todo o día coa máscara. Xa sei, fóra tamén a xente ten que levala, pero… conchos, cando chegan a casa quítano! Nós temos que vestirnos en todo momento e si queremos quitárnolo castígannos. O que é unha simple multa fóra, supón para nós perder o castigo e os días de

liberdade” "Cada vez estamos máis pechos, profitan para recortar os nosos dereitos. No cárcere pérdese a liberdade, agora tamén nos negan os nosos dereitos fundamentais”

"Eu agora teño menos visitas que antes a pandemia"

"Sinto como unha ostra, a situación levoume a pechala en min mesma. Non teño noticias da miña familia, non quero ouvir que alguén da miña casa enferme. Sinto que perdín as miñas ilusións previas. Así me defendo: antes tiña empatía con todo o mundo, agora péchome e deféndome”

"É vergoñoso que despois dos permisos de saír ao exterior teñan que pasar catorce días illados, aínda que apenas saia un par de horas"

"Estamos máis pechos que antes, xa non teño ganas de saír na autorización polo illamento de catorce días. Ademais, sinto unha gran inquietude, non quero levar a enfermidade aos meus fillos!”

"Eu sinto angustia en todo momento. Por exemplo, cando saio pola miña causa non toco nada, utilizo un pano para coller os concertos e abrilo…”

"Ademais, as que imos escoitar. A xente que está fóra dinos: vostedes están afeitos estar pechos… Pois non! Estamos máis pechos que antes, non é aceptable”

"Tamén temos que sufrir os comentarios dos carceleros, como que non podemos queixarnos de que temos a oportunidade de facer deporte e que eles non poden ir ao ximnasio fose… Nacemos para ouvir! Eu non son unha persoa violenta, pero ás veces… daríalles moita labazada, si!”

"Estou totalmente perdido sen actividade, abúrrome moitísimo"

"Botamos de menos a cultura!"

"Sufrimos unha opresión adicional, estamos máis pechos que antes"

"Estes corruptos foron perfectamente profitados para apertar dez veces máis os parafusos que nos presionan. Témome que ao terminar a pandemia non recuperemos os nosos dereitos habituais”

"Esta situación púxonos en apnea, a falta de vento exterior, empuxounos ao insomnio co tempo, estamos na anemia humana"

"Esta situación puxo de manifesto que as persoas con dificultades para escribir e ler, polo menos de forma máis dura que antes, teñen máis posibilidades de caer na paranoia que antes: todo o día mirando á televisión, mirando constantemente a programas que repiten datos dramáticos esaxerados e, ao mesmo tempo, con datos contraditorios, non se pode fixar a opinión persoal"

"As mulleres presas, no habitual, trátannos como nenos, pois agora… o cárcere converteuse nunha gardaría total"

"paréceme que as comidas son máis escasas que antes, quizais porque teñen máis coidado cos gastos… quen sabe"

"Temos máis necesidade que nunca de tocar, abrazar, bicar… en cambio, cunha vida artificial tentan comprarnos a nós: meternos un pouco de diñeiro no teléfono, que é a terceira parte do baleiro para os que chamamos ao estranxeiro, con videollamadas que dan problemas cada vez, ofrecer televisión gratis… Así nos queren: todo o día mirando á tele, parvo! A televisión, como sempre, é a arma que utiliza o cárcere para reducir ou controlar as nosas escasas liberdades”

"Cando perdemos a relación e o contacto co ser humano, nin sequera convertémonos en salvas, pero… pero!"

"O confinamento de catorce días é totalmente escandaloso: non nos fan o test nin nos toman a temperatura... e listo!"

"Non nos permiten elixir con que nos arriscamos. Os carceleros veñen de fóra, quítannos a máscara e tócannos… iso temos que padecelo por casualidade e non podemos tocar aos nosos familiares”

"Mentres os carceleros, directores, etc., compran ou utilizan bicos caseiros, prohíbennolo: cando empezaron as visitas tras o confinamento prohibíronnos meter bicos no paquete; a continuación, o director permitiu coser ou meter bicos de tea no paquete; por último, castígannos por vestirnos estes autorizados" [Repártennos os cárceres todos os días de bicos de nadar e castígannos si non utilizamos]

"A sectorización dos cárceres réstanos a posibilidade de relacionarnos con máis presos e presas que aumentan o sentimento de soidade"

"Reducíronnos demasiado os patios, necesito saír máis ao exterior"

"Todos estes recortes favorecen a pesimez dos presos: estamos máis enfadados, máis asustados…"

"Quero denunciar a actitude dos cárceres, que nas súas visitas ameazan aos seus familiares se, aínda que sexa por un momento, retiran o do bico, o mesmo si son adultos que nenos. & '97; Eles, con todo, quitan o seu bico cando queren. Once reúnense nas súas habitacións e oficinas e a nós tamén nos prohiben a escola para que non nos reunamos cinco ou seis... escandaloso!”

"Dise que os cárceres mostran a democracia e o nivel de liberdade dun Estado… Coa pandemia vimos perfectamente cal é o nivel de democracia do Estado francés"

"A Administración non recoñece a súa incapacidade para garantir a nosa seguridade"

Comparto, en xeral, os testemuños. Aínda que algúns non os sinto exactamente igual, entendo perfectamente todas estas ocorrencias. Engadiría unha soa idea pola miña banda. Por unha banda, que as mulleres presas vascas que estamos en Francia mantéñennos afastadas e illadas –e parece que a medio prazo non hai indicios/vontades para solucionar esta situación–. Lorentxa, Saioa e eu estamos sós, a 800 quilómetros de casa, e os tres membros de París, unidos, están a 900 quilómetros de Euskal Herria. A distancia e soidade de min neste cárcere provoca graves perdas aos meus familiares, que teñen que realizar unha longa viaxe e sen a axuda doutros familiares. Multiplícase o risco, fatígaa e o gasto da viaxe. Non digamos agora que para cruzar a fronteira teñen que pagar uns custosos tests de PCR. Ademais de gasolina, hotel, peaxes de estrada, etc., 80 euros adicionais por persoa de agasallo. Por suposto, a forma máis eficaz de que os nosos familiares fagan menos quilómetros é que nós esteamos en casa, por tanto… presos á rúa!

Por outra banda, diría que a falta de contacto, as visitas plastificadas, os medios artificiais de relación das novas tecnoloxías, como as videollamadas, etc., fanme sentir máis forte do que estou nun pecero xigante. Sen poder abrazarvos, sinto así. Como nemo, dentro dunha burbulla de plástico. Si, deime conta de que a perda de visitas e a falta de contactos provócannos máis do que esperaban. Os vascos, polo menos no que se refire ás visitas, somos uns “privilexiados” no cárcere, quero dicir que ninguén, como nós, ten a visita todos os fins de semana. E, por suposto, sabemos o que nos achegan as visitas: apoio a todos os niveis, doses de amor xigantescas, alegría inmensa, forza para avanzar, información, satisfacción das necesidades de dozura e sexo, posibilidade de debate e acción política… tráennos a rúa ou, mellor, sácannos á rúa! Coas cartas, coas chamadas, coas visitas… sodes vostedes as xanelas para mirar cara a fóra!

Converter as dificultades en oportunidades

Esta situación de pandemia ensinoume, sobre todo nestes catro meses de ausencia de visitas, que os presos nos penetramos en nós cando se pechan esas xanelas. Agora doume conta de que eu tamén me enrolei no meu interior… Con todo, como escribiu Sarri, “no peor dos casos, gárdase un pouco de liberdade na mente do individuo. (…) Cando non é posible perforar o muro, a liberdade non é algo que chegaría do exterior, o prisioneiro busca dentro, dentro de si mesmo e nos seus amigos”. Buscamos e atopamos esa liberdade nos amigos, nos de casa e no noso interior, claro que si!Esta
última idea foi resumida de forma bonita por unha nai prisioneira de 65 anos na resposta ás miñas preguntas. Termino coas súas palabras, por tanto, a carta de hoxe: “Eu teño ganas de dicir algo positivo: cando temos menos oportunidades que antes, somos capaces de multiplicar os trucos; as persoas, as mulleres, os presos… sempre atopamos o camiño!”. Sirva esta idea para facer fronte á crise da pandemia. Por encima do capitalismo máis salvaxe, do control humano sufocante e da aceleración da represión militar sen complexos, as dificultades convértense en oportunidades: agora máis que nunca, a loita é o camiño! Cóidache e actúa!

-----

** Autora do artigo, Itziar Moreno Martínez (Bilbao)

Foi detido pola policía en abril de 2011 tras un tiroteo en Creus (Estado francés) ao tentar, xunto co vitoriano Oier Gómez, escapar dun control da estrada de xendarmes. En 2016 foi condenado a 15 anos de prisión polos tribunais de París. Durante a súa prisión coñece aos cárceres de Dijon, Seysses, Fresnes, Fleury e Rennes. Cumprirá a súa condena a finais de 2022 ou principios de 2023 no Estado francés, pero o Estado español ha solicitado unha euroorden contra el.