Ils construisent. E despois un silencio ruidoso. É unha posta compacta e cargada. En construción. A casa, claro. Todo o mundo sabe o que quere dicir. No mellor dos casos recibiron un anaco de terra que lles permitirá seguir teteando a paisaxe, a modo de polilla, de forma aérea. Na maioría dos casos estiveron en trámites prolongados, notarios, solicitudes de autorización, vinculación de dossier de crédito, seguimento e dirección de traballos de visualización de cor vermella durante os dous anos seguintes, entregando a maior parte da remuneración mensual ao banco para cubrir a débeda. Están a crear un ben. Uniranse ao modelo que, en definitiva, é o de sempre, o da casiña, no centro do pobo. O soño dos caseiros do século XX: a causación social é a negación da casa. Poste de onte. A ilusión de hoxe.

Seguro que van ser os últimos. Maleruski, a partir de agora poder facer poucos, case ningún. A partir de aquí realizar o ben entre os restos dos demais.

Hai máis ida e menos residuos. E aí está a cuestión.

O tema da vivenda e o uso do territorio nas últimas semanas.

Son moitos os caseiros que non se avergoñan de vender ao prezo máis alto. Din que os compradores chegaron á trumilla este ano. Os alugados esgótanse en canto aparecen. A primeira presión era na costa, agora todos os compradores compiten entre si en calquera lugar. Non hai onde vivir.

As consecuencias da situación sanitaria han volto a traer o tema á superficie. Volven as pintadas que indican que Euskal Herria non está á venda. As casas buxán sinálanse con pintura vermella. A asociación Etxalde publicou evolucións de prezos pondo as redes no lume. Se se trata dun proxecto de apartamentos de poucos metros cadrados e a un prezo incrible no aloxamento Monbar, e residencias de millóns de euros por encima de Lohitzun. Os pobos costeiros perden poboación. Mañá as clases, os servizos, os comercios estarán emparellados.

As inmobiliarias están de acordo: son testemuñas de peticións inéditas e teñen unha oferta típica nas súas mans. En efecto, a problemática dos últimos 50 anos no País Vasco Norte era, por exemplo, unha das principais liñas reivindicativas de IK e até a data sempre estivo presente de forma esporádica no primeiro plano da actualidade, ben coa denuncia de determinados proxectos ou en dinámicas a prazo limitado. Porque, que se pode facer para acabar cunha tendencia tan desenvolvida nunha superficie tan pequena? Que facer contra a frenética das vendas? Que cambios hai cando se prefiren os apartamentos a alugar semanalmente aos turistas que aos traballadores de aquí? Non sei si en Iparralde haberá tantas estruturas e asociacións, tanto institucionais como populares, para tratar o tema da vivenda. En Bizkitarte, toda a poboación segue sufrindo á hora de adscribirse á vivenda.

Os retos son moi diversos, como o control de prezos, a paralización do territorio, a posibilidade de que a xente viva aquí, o compromiso entre o dereito privado e o interese colectivo, a evitación das masacres. Fálase, como noutros territorios, das solucións legais, da existencia do dereito de propiedade en determinadas condicións, que iría en contra absolutamente do dereito privado, da delimitación dos terreos edificables, que podería supor aínda un incremento de prezos maior entre os mesmos, das propiedades colectivas… E sempre a mesma pregunta: non será demasiado tarde xa? Terán volta as desmasías dun século?

Cada mañá teño o corazón cos de Aroztegi, coa luz intermitente.