O estudo Arrue púxose en marcha en 2004. Ten un foco principal de atención: Analizar os usos lingüísticos do alumnado da CAPV no ámbito escolar. Desde 2011 e cun período de dous anos, analizáronse os usos lingüísticos da escola a través de enquisas aos alumnos. Así, na actualidade pódense comparar os resultados de 2011, 2013, 2015 e 2017. Están a prepararse os resultados de 2019. Os datos do estudo foron elaborados polo Cluster de Sociolingüística por encargo do Goberno Vasco.

Miden catro tipos de usos na contorna escolar: cos compañeiros na aula, cos compañeiros no patio, cos profesores na aula e cos profesores fose da aula. Acollen regularmente a alumnos de dous niveis: 4º de Educación Primaria (9-10 anos) e 2º de Educación Secundaria Obrigatoria (13-14 anos).

Se se observa a evolución de 2011 a 2017, obsérvase que o uso global da escola (a media dos catro tipos de usos que acabamos de mencionar) mantén un nivel similar. Tanto en LH4 como en DBH2, obsérvase unha lixeira tendencia á alza, un aumento de 2,1 puntos e un aumento de 0,8 puntos respectivamente.

En lugar de observar a evolución total, se se observa a diferenza entre 2015 e 2017, obsérvase que a tendencia á alza foi descendente. En LH4 tres dos catro tipos de uso descenden e en DBH 2 todos descenden. Os resultados de 2019 que chegarán no outono serán significativos para confirmar ou anular a tendencia descendente que mostran os datos de 2017.

No modelo D está a reducirse o seu uso desde 2011

Tendo en conta os catro tipos de uso e os dous cursos escolares, os datos de 2017 son inferiores aos de 2011. Só hai unha excepción: Cando os compañeiros de LH4 traballan xuntos no patio. Entre 2011 e 2017 o uso global de LH4 descende en 2,2 puntos e o de DBH 2 en 4,1. Descendeu principalmente de 2015 a 2017.

Reflexións dos autores

A investigación, ademais de achegar datos de uso, recolleu algunhas reflexións sociolingüísticas dos autores Iñaki Martínez de Lúa e Pablo Suberbiola. O informe sinala, entre outras cousas, que o ámbito escolar é significativamente máis vasco que a media da sociedade, e que a diferenza é moi evidente en determinadas idades e tipos de usos. Por exemplo, cando os nenos e nenas de 9 a 10 anos están na aula cos seus compañeiros e compañeiras, o uso do eúscaro é do 66,5% e o uso doméstico medio nestas idades é do 29,5%. Con todo, os autores puxeron sobre a mesa os límites da escola para o mantemento do uso e deron un exemplo moi distinto: Cando os rapaces de 13 a 14 anos están a xogar cos seus compañeiros o uso é do 21,8% e o uso doméstico é case do 21%. O informe tivo en conta a perspectiva da socialización para interpretar este tipo de datos. É dicir, canto máis maiores sexan os alumnos, máis amplos son os ámbitos de socialización, a escola non é máis que un dos distintos ámbitos de socialización. Así mesmo, na CAPV case todas as contornas sociais son máis castellanohablantes que o ambiente escolar, polo que o alumnado recibe cada vez maior influencia destas contornas sociais castellanoparlantes. Non é casual que os niveis de uso do eúscaro máis baixos dos catro tipos de uso que mide a investigación prodúzanse no apartado de ‘patio con compañeiros’, nunha situación máis próxima á realidade da rúa.

O informe expón varias reflexións sobre o modelo D. Unha das reflexións apunta a que con frecuencia se puxo en mans da escola a euskaldunización das novas xeracións en demasiada medida, e que talvez se pensa que “como están a traballar no modelo D”, os alumnos terán as condicións suficientes para poder expresarse en eúscaro. Os autores do informe así o afirman: “Hai razóns para pensar que en diferentes ámbitos e centros educativos, para o profesorado e os responsables, cada vez é máis difícil ofrecer aos alumnos unha contorna en eúscaro eficaz dentro do modelo D”. A súa proposta é reflexionar sobre os complementos, reforzos ou novos recursos necesarios para equilibrar estas dificultades.

Outra reflexión sobre o modelo D céntrase no profesorado. Entre 2011 e 2017 produciuse un descenso no uso dos nenos e nenas de LH4 nas súas relacións co profesorado fose da aula. O informe propón analizar os cambios que se produciron nos usos lingüísticos entre os profesores e profesoras durante estes sete anos e as súas causas. E así o determina: “Seguramente se necesitarán novos recursos ou reforzos para manter ou ir máis aló dos niveis de uso do profesorado en eúscaro existentes”.