O programa Euskara Munduan que desenvolve o Instituto Etxepare vincula ao once alumnos que participaron no euskaltegi Maizpide de Lazkao. Andrea Bella díxonos: “Aprendemos por Internet e doutra banda facemos internados no noso país, tanto no inverno como no verán. Duran unha semana”. Nalgúns pobos pequenos de Arxentina e en Montevideo realízanse estes internados. “Antigamente tamén se impartía en Chile”. Determinación de Begoña Tisera Etxeberria: “Atópanse nas sedes dos centros vascos da localidade”.

Ante a posibilidade de practicar alí o apreso nos seus países, Bela encomiou o proxecto Mintzanet, o camiño para practicar o eúscaro na rede. “É moi útil. Sobre todo, para obter fluidez. Niso colabora moito o compañeiro ou compañeiro de viaxe”. Na mesma liña fálanos Alfredo Laborde: “En Tres Arroios non temos a forma de falar en eúscaro, polo que me apuntei a Mintzanet. A través dela, no día de hoxe teño interlocutores”. Neles atópase Rafael Retegi Iturbide, de Cinco Vilas, de Igantzi. Labord e Retegi levan cinco anos en contacto e coñecéronse de fronte. “Agora diría que teño un amigo”, di Labord.

Tisera acompaña á poetisa Ainara Maia Urrotz. Un antigo compañeiro. “Unha vez coñecino persoalmente e convidei a Arxentina á Semana Vasca de Buenos Aires en 2009, na que a Euskal Etxea de San Nicolás celebrou unha gran festa. Así nos coñecemos os uns aos outros”.

Polo que respecta a Andrea Bella, hai sete anos comezou a utilizar Mintzanet. Ten acompañante: “Anizeto Ajuriagogeaskoa, muxikarra”. Ela, compañeira de viaxe de Bela, e a propia Bela, agora, axudando a outras dúas persoas: “Agora son compañeiro de viaxe de Inmakulada González e Josu Agirre. O primeiro vive en Bergara e o segundo en Bruxelas”. Ao longo da semana celébranse reunións por Internet en diferentes partes do mundo. Na era da pandemia, Bela creou un novo equipo na rede: “Jalgi Hadi Mundura. Todos os martes e sábados temos sesións de dúas horas fronte ao computador”. E, entre outras cousas, organizan diversas actividades, lecturas de libros e demais.

No país en eúscaro

Moitos non, poucos son euskaldunes nos seus países. Teñen moitas dificultades para falar en eúscaro. No caso de Bela, con todo, son catro as profesoras de eúscaro de Montevideo que traballan diariamente en eúscaro a través do whatsapp ou videollamadas.

Laborde non ten a posibilidade de expresarse en eúscaro con frecuencia, aínda que sexa intencionadamente. “Hai unha moza en Tres Arroios que está a aprender eúscaro como eu. Con todo, vive ocupado e é difícil unirse. Por outra banda, el tamén viviu aquí tres anos, é unha moza intelixente e exprésase moi ben”. Tisera conta coa axuda do seu antigo profesor, Natalia Ormazabal, que viviu entre nós durante tres anos. “Pero fixemos a nosa primeira relación en castelán e agora é difícil cambiar de idioma entre nós. Con todo, grazas a Mintzanet, estou en estreita relación cun durangués: Chámase Josune Aranguren Zatika”. Con ela si que fala euskera sen tropezos.

Ante o cambio de idioma, Bela non perdoa a ninguén porque se esforza en eúscaro coa súa irmá, co que antes aprendera en eúscaro. “Custámonos o un ao outro...”. Toma a ciaboga nada máis dicilo: “Bo, a min non, a el cústalle! Eu téntoo en eúscaro, pero el cústame contestar en eúscaro. Estando en Maizpide, un alumno propúxome nomear un lugar concreto da casa no que dúas irmás non fagan máis que en eúscaro. Pareceume unha boa idea”. Esta é a intención de Bela Montevideo...

Tanto alumnos como profesores

Tivemos alumnos en Maizpide e, en cambio, son tan profesores como alumnos nos seus países. “Damos clases en eúscaro, unhas en Uruguai, outras en Arxentina… E estámolo facendo de verdade”, di Tisera.

Porque ser profesor é o obxectivo do programa Euskara Munduan, segundo informounos Bela: “Neste programa damos clases desde que empezamos a aprender. Chámannos ‘profesores’. Con todo, ten algunha preocupación pola didáctica da lingua: “Porque non recibimos formación para ensinar. No meu caso, ademais de profesor de eúscaro, son señorita de profesión, e no seu momento recibín algo de formación. Pola miña banda, isto é o que lle falta a este programa, ofrecer unha visión ou formación sobre a didáctica da lingua”. É dicir, máis que ferramentas.

Laborde está no mesmo zurubi pero noutra sangría. En menor medida. “Dar clase é unha boa oportunidade para mellorar o noso nivel de eúscaro. Cando estamos a ensinar, estamos a aprender… Ao mesmo tempo sérveme para darme conta do nivel que teño e por iso cada día tento aprender, ler, escoitar música…”.

Estancia en Maizpide

Tisera e Labord teñen o seu primeiro curso en Maizpide. Bela xa foi e sabe o que é unha visita sen estado de pandemia. “Cando estiven aquí hai sete anos, tiven a oportunidade de visitar aos meus amigos, de ir dun sitio a outro, e isto e aquilo. Agora non, agora non se pode saír do euskaltegi!”, quéixase. “Ademais, se a situación fose normal, acolléronnos nas familias. Agora a máscara, a distancia… Pero a pandemia, a pandemia, estamos a gozar de todo, de cada momento”. Tisera tamén a vive como oportunidade. “Si, tivemos oportunidade, e estamos a aproveitar!”, di sorrindo.

Ademais das actividades dentro da aula, tiveron unha chea de actividades diferentes para que en Lazkao teñan unha oportunidade que non teñen no seu país. “Tentamos falar coa xente de alí. Tamén organizaron faladoiros e contabamos cunha señorita chamada Maritxu, que nos falaba da creación da ikastola. Patxi Teilatu, bertsolari Jon Maia… recibimos varias visitas. Por outra banda, os profesores e responsables de Maizpide tamén estiveron organizando grupos, pondo en contacto a dous alumnos e a un cidadán, para que poidamos falar en eúscaro dunha maneira real”, dixéronnos. Con todo, non esperan a ninguén, eles queren sacarlles as fabas da pota, como nos di Bela: “Aí estamos sempre nós, buscando interlocutores, alá e aquí!”. E coincide con Tis: “Para falar en busca de amigos e tamén para escoitar! Para nós é especialmente importante escoitar en eúscaro á xente, porque non temos un ambiente vasco en San Nicolás, nin en Tres Arroios. Quizá os vascos que están en Buenos Aires teñen máis oportunidades… Non sei”. Labord ensínanos as súas intencións: “A min cústame moito que a xente entenda en eúscaro. En calquera caso, tento facer unha conversación en todo momento”. Tisera tamén non pode: “A min cústame falar con fluidez. Con todo, o outro día un díxome que o meu acento é similar ao de Hondarribia. Ja, ja… Non sei! & '97; Nunca estiven en Hondarribia, pero o de Irún é o meu interlocutor. [Ainara Maia Urrotz] Kar, kar!”.

De Lazkao a América

“Practicar aínda máis o eúscaro, vivir en eúscaro, gozar de Euskal Herria, coñecer á xente…” é a intención que Bela trouxo de Montevideo a Lazkao e que resumiu dicindo “estamos contentos”. Percorreron miles de quilómetros para aprender euskera, aínda que en Euskal Herria moitos non dan pasos. Bela ten anécdotas. “Aquí moita xente non vive en eúscaro, e aínda que a palabra é hoxe un pouco fea, o que pretendemos é contaxiar á xente! Ja, ja… Mira!, O outro día estiven en San Sebastián. Entrade nunha tenda e eu en eúscaro. O dependente non o sabía e díxenlle: ‘Eu vin aquí de Uruguai e falo en eúscaro. E ti non o sabes?’. Medio mal, entendíao, e fíxeno en eúscaro, empezando e terminando”. A Laborde a situación rómpelle o corazón: “Dáme pena que moitos de aquí non saiban euskera, ou non me falen. Penso que o eúscaro nos enriquece: quero ser euskaldun berri”. “Si es!”, contéstanlle os seguintes, pero Laborde é teimoso: “Vou tentar ser”.

No caso de Tisera, está contenta e moito máis contenta a súa nai bilbaína: “Mamá está moi orgullosa de que eu estou a aprender eúscaro. El non puido estudar euskera, debido ás prohibicións de Franco. A miña nai moi orgullosa e eu facendo o meu propio camiño. E de verdade merece a pena!”.

Alí, Bela toma a palabra que acaba de falar: “Pode contaxiar que agora estea mal visto, pero me gusta dicir que en Montevideo contamino á xente. Para empezar, a familia. Aínda tiven os aniversarios da miña filla e Parabén, a ti ! & '97; cantei, non cantei cancións en castelán. Ten 19 anos e está afeito. A familia está afeita non só á súa filla! Ja, ja!”. Nisto coincide Tisera: “Levamos anos aprendendo euskera e connosco as nosas familias!”. Labord trae á súa filla á mesa: “Ela estaba contenta de dicirlle á miña filla que estaba a aprender eúscaro!”. Bela redondea a mensaxe: “Amamos o eúscaro e, en definitiva, iso é o que transmitimos, o amor pola lingua, tanto na familia como no alumnado”. Iso é o que pon a aprender todos os días, a escoitar música en eúscaro, a ler… “Dinnos que sabemos moito da cultura vasca, porque coñecemos os nomes dos grupos musicais, dos escritores, etc. Claro, se queremos ensinar euskera temos que aprender, pero é porque nos gusta, non é obrigación. Sei que moitos de aquí aprenden eúscaro porque é necesario, aprende obrigatoriamente. Quizá non gozan. Nós si que gozamos, aprendemos moi contentos e iso é o que transmitimos despois, cando empezamos a ensinar”. Aviso de Labord: “A xente de Tres Arroios non entende que eu estude euskera, pero a min dáme igual, eu estou contenta”.

Terminada a estancia, o tres están nos seus países e xunto a eles, o resto de profesores de alumnos e alumnas que estiveron en Maizpide de Lazkao. Aplaudible e modélico.