A linguaxe é o marco de traballo do poeta e investigadora María Salgado (Madrid, 1984). Investiga a linguaxe e móvese a través da linguaxe, que é a forma que coñece de entender o mundo e de estar nel. Interésanlle as linguaxes que se utilizan e lense, que en principio non son de ninguén, pero que á súa vez todos utilizamos. Comezou a escribir poesía ata que pasou de escribir a dicir, de escribir a palabra, a dicir a palabra. E nesa evolución, como non podía ser doutra maneira, empezou a pór o corpo, e el sénteo como unha perda de poder, porque xa non hai prótese entre a palabra e ela. E aí é onde Salgado traballa comodamente, explorando as formas e composicións das palabras, asimilando ás veces as estruturas fonéticas dos poemas do pasado, envorcándoas ás veces, e perdendo timidamente nas infinitas posibilidades e combinacións que pode ter a linguaxe, deslizándose sensualmente no tránsito da palabra.

Salgado defínese a si mesmo como un poeta low-tech, e na actualidade a súa obra está composta por textos, audiotextos e performances. Publicou varios libros poéticos, entre eles Ready (Arrebato, 2012), Facía un ruído. Frases para un filme político (Contrabando, 2016) ou Salitre (A uña rota, 2019), o seu último poemario. É membro do Seminario Euraca, un grupo de lectura, escritura e pensamento colectivo creado en Madrid desde 2012. Nos últimos anos, a obra de Salgado tivo o seu reflexo no circuíto artístico e os seus performances e lecturas presentáronse en diferentes museos e centros de arte nacionais e internacionais. Tamén presentou as súas creacións no ámbito musical en diversas edicións do prestixioso festival Ladyfest, e desde 2012 colabora co compositor Fran MM Cabeza de Vaca. As ilusións e utopías xurdidas na calor do M15, as loitas políticas e sociais, o sexo, o desexo e a represión dos corpos son algúns dos temas que aborda.

Recentemente, Salgado estivo realizando unha estancia artística en Tabakalera (Donostia) no proxecto denominado Xinete Último Reino (Último Reino de Zaldibar), durante o cal tivemos a oportunidade de gozar das súas lecturas e performances. O último, o de lectura performativa do poemario Salitre no Festival Punto de Vista de Pamplona. A performance tivo lugar no Museo Oteiza de Alzuza e Salgado elixiu para iso a biblioteca do escultor. Salitre é un fermoso libro de recordos dos soños dos seus amigos, de poemas escritos á maneira en que se contan os soños, porque á hora de contar os soños, dalgunha maneira danse. E a medida que se van lendo os soños dos demais, o lector verá tamén as pegadas dos seus soños.

Salgado comezou a lectura sentado nunha esquina da xigantesca mesa negra deseñada por Sainz de Oiza, ao abrigo da gran ventá que daba a un exterior verde. A imaxe non podía ser máis suxestiva. A medida que avanzaba o programa, íase desprazando da biblioteca, lendo de memoria os soños –Salgado non recita poemas, leos e, ás veces, mesmo con memoria–, repetindo entonaciones e ritmos, case rapeando, de pé, só fronte ao micro, en conversacións con gravacións nas que o altofalante repetía de cando en vez. As diferentes melodías que utiliza confiren estrutura aos versos e despois funcionan como mantra. Todos os que estabamos na biblioteca fomos testemuñas privilexiadas dunha sesión íntima, un público moi próximo e activo. Foi un deses programas que nunca che gustou acabar.

Dúas plantas máis abaixo estaba a exposición Estatuas de Itziar Okariz, unha artista que creaba un bo vínculo co que estaba a suceder na biblioteca, xa que ambas as mulleres teñen en común liñas de traballo e linguaxes compartidas: a través da performance empoderan e dan corpo á tarefa que provén da tradición oral e son capaces de atopar beleza nas complexidades que pode ter a linguaxe que se fala. Así mesmo, Okariz traballou durante moito tempo no Diario dos Soños, gravando os seus soños e rexistrándose como visual poética, un traballo que foi desenvolvendo durante anos. No mesmo lugar, o xesto de que Salgado encarnase os soños dos seus achegados resultaba idóneo.

Sen dúbida, o Xinete Último Reino é o maior traballo de Salgado na actualidade. Trátase dun inxente labor que vén desenvolvendo desde 2017 en colaboración con Fran MM Cabeza de Vaca e que presenta en formato como audiotexto, non performance. Trátase dun traballo que se está compondo en tres partes e que, polo momento, presentaron publicamente a terceira e segunda parte, o Xinete Último Reino. Χ 2 Puidémolo ver o pasado mes de xaneiro en Tabakalera. É unha obra complexa na que o xesto, a grafía e o son van perfectamente orquestrados a un ritmo moi marcado. Crean un imaxinario propio que non ten similitudes, tan preciso, directo e tan fermoso como sincronizado, rápido e claro. A través da lectura de textos, o son e as mensaxes punzantes do vídeo sincronizado que se proxectan, o proxecto vira ao redor da norma (obediencia, disidencia, fases da educación) e o desexo (noite de prolongación constante, corpos, represións). Pode dicirse que se trata dun poemario tridimensional que pode ser tan liso como frenético. Salgado e Cabeza de Vaca crean unha química especial cando están xuntos, a súa fusión é total, as mensaxes que difunden son fortes e a súa posta en escena é moi coidada.