Como lembra o peche do Xornal Euskaldunon?
Estaba na Ikastola, 5.mailan. Recordo que vira os exemplares de Egunkaria na ikastola. Eu tiña un hándicap, porque na miña casa non se lía nin se falaba en eúscaro. Recordo que cando pecharon Egunkaria explicáronnos na ikastola, que empezaron a abrir as camisetas para a campaña solidaria, e que nos pediron facer debuxos para colgalos no patio. Eran uns modelos con fondo azul e coas letras “O xornal adiante!”.

Empezou a traballar en Berria aos sete anos. Notábase algún indicio diso?
O tema estaba moi fresco. Había unha cousa que pesaba. Sendo a redacción a mesma, e a mesma xente, saían continuamente anécdotas, esta e a outra da época do Xornal. Iso é o que bebe un.

Cando lle chegou a proposta de facer un documental, sentiu ese tipo de apego persoal?
Si. Parecíame que había unha historia que eu quería contar ben e que podía axudar, na medida en que coñecía esa redacción e formo parte da xeración que dalgunha maneira somos herdeiros desa historia. Ao mesmo tempo, era unha gran oportunidade, unha produtora estaba realmente implicada e había recursos. Poucas veces hai recursos para contar ben as historias.

Sentía que era unha historia que aínda estaba por contar?
Entre nós había unha preocupación: que cousas novas pódense contar? Observabamos que a narrativa xeneralizada ao redor de Egunkaria era moi benigna. Moitas veces dicíase que o pecharon porque era un símbolo da cultura vasca, para facerlle dano, pero criamos que ese discurso necesitaba máis complexidade, porque algo así non pasa da mañá á noite porque se lle ocorreu a alguén en Madrid.

E entón, por que pecharon Egunkaria?
Porque había un discurso amplo que antes puña en sospeita proxectos deste tipo, e iso preparou o terreo para pensar que Madrid, ou a Garda Civil, podía facer unha operación deste tipo sen penas. E pechárono porque simbolizaba algo que Madrid non entendía, ou mesmo lle daba rabia: En Euskal Herria había unha comunidade que entendía o proxecto nacional desde o eúscaro. Neste contexto, inflúe a actitude de Madrid, pero tamén as actitudes que se deron no propio País Vasco. Disto non se falou tanto, quizá nun momento determinado, na época do xuízo, porque o obxectivo era recoller adhesións para a campaña solidaria, e porque se priorizou un relato. Pero é hora de mirar o que pasou.

Que querían engadir ao relato?
Queriamos saber onde se materializou esa decisión, exactamente en que oficina, concretamente coa firma de quen. Esa era a pregunta central. Achegámonos a unha hipótese, pero é verdade que ninguén nos quixo responder con claridade, e iso tamén é moi significativo.

Que quedou pendente?O
foco está en Madrid: é evidente que había toda unha maquinaria no Ministerio do Interior, na Garda Civil e na Audiencia Nacional, e aí hai nomes propios que convidamos pero que nos negaron por algo: Juan do Olmo [Xuíz], Ignacio Astarloa [Secretario de Estado de Seguridade] e a entón autoridade da Garda Civil. Quedáronme algunhas preguntas, sobre todo as que eu faría a eles.

Serviuche para entender o peche de Egunkaria doutra maneira?
Serviume para ver detalles e bordos. Durante moitos anos habemos naturalizado moitas cousas relacionadas co conflito: “O xornal foi clausurado por Madrid, nunha lóxica de guerra, porque actuaba así”. Esta naturalización levounos a preguntarnos que era o que non había, pero logo colles historias individuais e dásche conta de que hai moitísimos nós e até que punto pódese profundar na complexidade de algo así.

Por que é importante contar o peche de Egunkaria despois de 18 anos?
Creo que aínda se lle debe a Egunkaria un relato honesto, pero o documental non chega a sacar á luz todas as respostas. Pasados os anos, esperabamos que algunhas destas respostas estivesen en condicións de pronunciarse. Recibimos algunhas entrevistas realizadas antes de comezar a gravación, pero tamén recibimos unha nota: “Isto non vou contar diante da cámara”. Isto demostra que aínda no noso país non se poden pronunciar moitas cousas. Pero eu son partidario de facer este exercicio unha e outra vez, porque quizais nun momento ábrase ese campo do que é significativo.No

marco da súa tese entrevistou a varios mozos. Que saben de Egunkaria?
Moitos non saben o que era Egunkaria, ou ouviron que o pecharon como moito. Ese tamén era outro motivo: Pasaron 18 anos e hai toda unha xeración que é maior de idade, e quizais non a coñece. Non veñen apresos, porque ese exercicio o ten que facer cada xeración. Non podemos dar por suposto que o que sabemos saberao a seguinte xeración.