O termo intercooperación non ten moito misterio: chámase cooperación intercooperativa para vincularse á economía social. A palabra non é tan antiga, pero a idea chegounos case desde a orixe do cooperativismo como principio para facer fronte ás dificultades dos movementos cooperativos da época.

Todo comezou en Manchester, berce e berce da Primeira Revolución Industrial. Tinguida de carbón en po a mediados do século XIX, a xigantesca metrópoli era só unha cara escura dunha economía que vivía da escravitude dos negros para América, punto de encontro de miles de persoas migradas desde os caseríos e apiladas en condicións infrahumanas. Os avances tecnolóxicos e a electrificación industrial provocaron un empeoramento máis do panorama destes traballadores precarios, cun aumento do paro e un empeoramento das condicións. Non moi lonxe de Manchester, na cidade de Rochdale, os teares levaron a cabo fortes folgas en defensa do emprego, e nese difícil contexto xurdiu a primeira sociedade cooperativa en 1844, formada por 28 socios, chamados pioneiros de Rochdal. Naquela creación do cooperativismo establecéronse valores e principios máis aló dos obxectivos económicos, entre os que se atopaba o apoio mutuo a través da integración intercooperativa.

Posteriormente, coa creación da Alianza Cooperativa Internacional, esta idea foi continuamente impulsada dentro desta organización, pero até o congreso que se celebrou en Manchester en 1995 non se explicita que un dos principios crave do cooperativismo era a colaboración das empresas entre si. En plena explosión da globalización dos 90, a intercooperación concibíase como unha ferramenta para facer fronte aos retos que a internacionalización da economía supuña para o movemento cooperativo. Desde entón, e xa desde antes, moitas organizacións e grandes grupos cooperativos do mundo trataron de “concienciarse desa solidariedade básica”, tal e como comentou a corporación Mondragón no Congreso de 2017. Pero a intercooperación pode ter moitas arestas e puntas de fío, dependendo de onde e cara a onde se vaia.

Intercooperación territorial

O que difundiu a mundialización do mercado, paradoxalmente, tamén foi estimulado pola necesidade do que agora é próximo. Se a pandemia fixo aflorar algo, que foi a importancia de ter unha economía forte e enraizada no territorio. De feito, desenvolveron esta idea de intercooperación territorial en Usurbil, nunha sesión de traballo organizada por Beterri Saretuz o 11 de febreiro. As empresas e axentes locais enmarcáronse dentro do programa que puxeron en marcha para crear un ecosistema de empresas baseadas na participación na comarca de Beterri-Buruntza.

A intercooperación ten algunhas características propias contrarias ao modelo socioeconómico actual: primar a cooperación á competencia, a solidariedade á individualidade, ou ser un compás máis que unha mera acumulación de crecemento e capital, redistribuír os beneficios e conseguir a habitabilidade das persoas. No programa de Usurbil, destacaron que, máis aló de colaboracións no mesmo sector ou relacionadas co mercado, a creación de redes e estruturas mancomunadas no mesmo territorio ten os seus beneficios. Por exemplo, pode dar resposta colectiva aos retos deste territorio en diferentes ámbitos: superar a brecha de xénero, garantir a sustentabilidade e protexer o medio ambiente, recoñecer a diversidade… A intercooperación territorial fomenta o inicio da pequena transformación e a base da sociedade.

En moitas ocasións, a pesar de que as relacións entre as empresas xa existían, co vestiario da informalidad non se perciben facilmente. Os membros das empresas que se achegaron á sesión de Beterri Saretuz fixéronlles facer un exercicio. En primeiro lugar, responder a varias preguntas: Presentou algún proxecto que requira a participación e colaboración doutras empresas ou axentes? E solicitar subvencións? Púxose en contacto con terceiros para realizar calquera consulta relacionada coa xestión interna? Con quen ten relación de servizo cliente? Con que outros axentes da comarca traballaches no último ano?... Comeza entón a espirse unha longa lista de nomes baixo o caparazón. Logo, nun gran mapa, cruzáronse todos estes nomes, pondo unha cor a cada un dos tipos de relacións cosidas entre eles, até aflorar á vista de todos o complexo atlas de intercooperación territorial.

O exercicio non é gratuíto, busca formalizar e institucionalizar as colaboracións. Consideran que a intercooperación é unha clave estratéxica que hai que alimentar máis que un suceso espontáneo. A través desta estructuración crearanse ferramentas compartidas para aproveitar as oportunidades e afrontar as dificultades, como os proxectos de mutualismo. Esta é, por exemplo, unha das liñas da rede de economía social e transformadora OlatuKoop. Este interese de apoio e socialización recíproca proporciona ás empresas comunitarias unha gran vantaxe fronte ás empresas capitalistas, sobre todo en tempos de crises, tanto para manter un emprego digno como para realizar proxectos de traballo independentes e satisfactorios. A lema que ouvimos moitas veces con Pandemia resúmeo ben: só non se pode, cos amigos si.