B’Tselem foi creado en febreiro de 1989 por un gran grupo de avogados, intelectuais e académicos israelís en plena Intifada e o seu obxectivo é documentar as violacións dos dereitos humanos que o seu estado está a cometer nos territorios ocupados, baixo o nome da sección Xénese bíblica: “Deus fixo ao home como el (“b’tselem Elohim”, en hebraico)”. Todos os seres humanos.

Os B’Tselems non foron os primeiros en afirmar que Israel é un Estado de apartheid, pero a súa declaración pode ser un auténtico fito na percepción que o mundo ten do conflito de Oriente Próximo, xa que tras 31 anos de obras e reflexións Israel reivindicou en voz alta que xestiona toda a súa área controlada baixo o nome de apartheid de acordo cun único modelo: “Podemos imaxinar diferentes camiños para chegar a un futuro de xustiza nesta rexión do río Jordan ao Mediterráneo, pero para empezar todos temos que dicir que non ao apartheid”. O documento de B’Tselemen describe detalladamente os motivos polos que se argumenta o uso da palabra apartheid. Velaquí algunhas pingas destes detalles.

14 millóns de persoas viven entre o río Jordan e o Mediterráneo, a metade xudía e a outra metade palestina. Nos discursos públicos, políticos, xurídicos e mediáticos dise que viven en dous réximes diferentes, a cada lado da Liña Verde marcada no Armisticio de 1949. Por unha banda, 9 millóns de persoas no Estado soberano de Israel, todas con cidadanía israelí,
aínda que non todas sexan xudías (case 2 millóns son palestinos, tamén chamados árabes israelís). Alén da Liña Verde, no territorio ocupado por Israel en 1967, 5 millóns de palestinos seguen esperando un estatuto que supostamente terá que concretar as negociacións do futuro, nunha ocupación militar ‘probisional’ que se prolongou durante 51 anos.

Con todo, durante máis de cinco décadas, centos de miles de colonos xudeus asentáronse nas estables colonias de Cisxordania e viven de facto como ao oeste da Liña Verde, do mesmo xeito que Israel. Ademais, Israel conquistou oficialmente o Xerusalén Oriental e asumiu na práctica Cisxordania. Por tanto, esta crenza de ter dous réximes diferentes confunde a interpretación correcta da situación real: que toda a rexión vive no mesmo réxime.

B’Tseleme propúxose en 1989 denunciar as vulneracións de dereitos cometidas por Israel en Cisxordania, incluída Eki-Xerusalén, e Gaza, negándose a meterse na situación interna do Estado de Israel. Pero despois, ademais dos cambios de facto impostos na práctica por Israel, en 2018 introduciu un cambio fundamental na súa Constitución, declarando por lei a Israel como “estado da xente xudía”. E para rematar, o Parlamento asumiu formalmente en 2020 a totalidade de Cisxordania.

“Todo isto significa que o que ocorre nos territorios ocupados non pode entenderse fóra da totalidade do espazo controlado por Israel. Xa non son adecuados os conceptos como “ocupación prolongada” que comentamos nos últimos anos para describir a situación. Para loitar eficazmente contra as violacións dos dereitos humanos é necesario definir un réxime que rexe en toda a rexión. E a realidade é que en toda a rexión do Mediterráneo a Jordan organízanse leis, prácticas e violencia de Estado
que utiliza o réxime israelí para que un grupo –xudeus– constrúa sobre o outro –palestinos– a supremacia”.

XXI. APARTHEID SUBORDINADO

Os cidadáns xudeus viven en toda a rexión como un espazo único, para eles non é unha Liña Verde, teñen todos os seus
dereitos en calquera recuncho. Pola contra, os palestinos son os únicos que viven a división de zonas, para eles a rexión é un mosaico.
Algúns palestinos, que viven ao oeste da Liña Verde dentro das fronteiras de 1949, son cidadáns israelís e teñen
moitos dereitos, aínda que non todos os xudeus. A Cisxordania ocupada, como a asumida pola lei de 2020, todo
o demais, é utilizada por Israel e os 2,6 millóns de palestinos que viven aquí concéntranse en decenas de pequenos e pechos campos, baixo a estrita autoridade militar xudía e sen dereitos políticos. O 40% de Cisxordania, que controla a Autoridade Palestina, e a pequena Gaza que Israel sacou colonos como os seus militares, cos seus 2 millóns de cidadáns
palestinos, son tamén moi controlados por Israel.

En cada un dos ámbitos mencionados, Israel recoñece aos palestinos un conxunto de dereitos diferente, sempre máis limitado que o declarado aos xudeus. E o apartheid israelí utiliza catro métodos principais para promover a supremacía xudía. Ten implantadas dous delas en toda a rexión: impedir a chegada de inmigrantes non xudeus a Israel e retirar terras aos palestinos para construír novas colonias destinadas exclusivamente aos xudeus. Utiliza só dous métodos máis nos territorios ocupados: medidas para
impedir os movementos palestinos e negarlles os dereitos políticos.

É posible comparar Israel co famoso apartheid de Sudáfrica? Din que si desde B’Tselemd. En Sudáfrica a diferenza
entre os cidadáns estaba determinada pola cor da pel; en Israel, a nacionalidade e a etnicidad. Como sinalou Hagai O-Ad, director xeral da organización, Israel é un apartheid 2.0, tan supremacista como o de Sudáfrica, pero máis sofisticado en métodos e técnicas. “A reforma que se introduce na Constitución en 2018 establece a autodeterminación do pobo xudeu excluíndo a todos os demais. A Constitución di que a distinción entre xudeus e non xudeus en Israel (e en calquera outro lugar do
mundo) é básica e legal. A partir de aí, institucionaliza a discriminación a favor dos xudeus no dereito á
residencia, a propiedade das terras, a cidadanía, a linguaxe e a cultura. Agora a supremacía xudía está establecida na Constitución”.

Visto así, outra fazaña irreverente do apartheid é a que fixo Israel coas vacinas de COVID-19, convertendo a parte elixida dos seus cidadáns en modelo de integración do mundo e deixando aos cidadáns rexeitados, os palestinos, inxustamente sometidos á pandemia.

Como se fixo co apartheid de Sudáfrica, ninguén debería negociar cun país destas características. E menos si, do mesmo xeito que no caso do tren produtor de CAF de Beasain, trátase da construción dunha infraestrutura que incremente a segregación dos cidadáns.