Do 1 ao 14 de marzo teremos a oportunidade de seguir a 18ª edición de Zinegoak. Este ano as proxeccións ofreceranse tanto en persoa como a través da plataforma Filmin, xa que do mesmo xeito que outros festivais se adaptaron á situación do COVID-19. O director do festival, Pau Guillen, explicou o cartel de Helena Goñi baixo a lema "Sen perspectiva de xénero". En palabras de Guillén, “cada vez é máis frecuente escoitar conceptos como ‘persoa non binaria’, ‘xénero neutro’ ou ‘xénero sen fronteiras’. Non é necesario coñecer todos e cada un dos conceptos, pero polo menos saber que se estenderon os límites da identidade de xénero e que todas as posibilidades son válidas”. Pero a clave está en quen realiza ese amplo retrato. E en que condicións.

Zinegoak é o Festival Internacional de Cine e Artes Escénicas Gaylesbitrans de Bilbao que se celebra a partir de 2004, co obxectivo de sensibilizar a través da cultura, o cine e as semanas escénicas. Na actualidade, Zinegoak converteuse nun referente nos festivais internacionais de LGTB e cada ano pon á pantalla ao redor de 100 traballos, a maioría premiados en festivais internacionais. A programación cultural de Zinegoak está baseada no cine de calidade e as artes escénicas. Así mesmo, todas as súas actividades están relacionadas coa prevención da exclusión por motivos afectivos sexuais e co fomento da visibilidade das violacións de todos os dereitos humanos e dos novos modelos familiares que se producen a nivel internacional. Este ano, o cineasta francés Sébastien Lifshitz será o encargado de levar o Premio de Honra que se concede cada ano, co obxectivo de visibilizar unha extensa filmografía acorde co festival. Lifshitz dirixiu unha infinidade de películas que parten da realidade do movemento LGTBIQ+ e recibiu numerosos premios internacionais, como o Jean Vigo ou dous Teddy Award de Berlinale. Un dos últimos premios recibiuno con Wild Side (O lado salvaxe, 2004), protagonista dunha muller transexual, cuxa pertenza á comunidade de Lifshitz dálle unha especie de proximidade ao seu traballo.

Seguindo coa edición deste ano, o festival centrouse na utopía dunha sociedade sen xénero. Non é unha aposta inxenua traer o tema á primeira liña da axenda tendo en conta o borrador da Lei Trans que prepara o Ministerio de Igualdade de España, ou a presenza que ultimamente está a tomar o tema da transexualidad. Denunciar as agresións que sofre esta comunidade é un exemplo claro da persecución á que se enfrontan os casos dun mozo bilbaíno de 15 anos, que foi enviado ao psicólogo da escola por levar 19 anos de transexual pamplonés e faldón, que foi golpeado o pasado mes de novembro na porta da casa de Barcelona. Ademais, algúns colectivos reclamaron recentemente a prohibición legal das terapias para "curar" a homosexualidade, e votou en contra da extensión da reprodución asistida a todas as mulleres, en segundo lugar polo Senado francés, que se pronunciou a favor de que o pago da seguridade social destínese unicamente a parellas heterosexuais. É necesario un festival que recolla este tipo de temas, non só para visibilizar a eses que están ocultos, senón sobre todo para reflectir á sociedade, un reflexo que se cuestiona a si mesmo.

O Festival Zinegoak distingue tres seccións oficiais: FIK (Ficción), DOK (Documental) e KRAK (Novas narrativas). A valoración de cada un dos departamentos está formada por profesionais da comunidade LGTBIQ+ e da industria cinematográfica, obtendo o xurado mixto. Por unha banda, a proximidade aos temas, baseada na experiencia e as vivencias, asegura unha ética para abordar o tema e, doutra banda, garante que o persoal de cine teña unha historia de calidade e viceversa. As películas que se van a ver no festival acórdanse desde o consenso entre ambos, e os premios entréganse por decisión de ambas as partes. Maren González, programadora de Zinegoak, di que tiveron moitas discusións no grupo: sexa un festival temático ou un festival de cine. Está claro que non é un debate fácil, porque están a cuestionar o obxectivo do festival. Zinegoak é un punto de encontro no que os axentes que forman parte dunha comunidade únense ao exterior, é unha demostración para afínaa e tamén un manifesto dos principios dun colectivo. Pode todo o mundo ser portavoz destas reivindicacións? É lícito que unha persoa que non sexa membro da comunidade dedíquese ás vidas dos bolleras, maricas ou trans?

Este debate lévanos á procura da ética dos fundamentos do cine documental e da antropoloxía. E non me refiro á necesidade de mostrar o "cartón LGTBIQ+" dos autores, nin á necesidade de demostrar unha lista escrita de opresión persoal. Terminariamos así só facendo películas autobiográficas. Pola contra, cando traballar estes temas seguindo a moda supón unha falta de reflexión dos propios privilexios, fáiseme sospeitoso. Creo que cando se debuxan propostas ou intentos de vida que salguen do réxime heterosexual, é necesario vivir unha experiencia máis aló da pantalla para recoller a súa especificidad. E esa experiencia témola todos, pero non da mesma maneira. Non me refiro a unha endogamia da ética, senón á necesidade de contar cada un a súa propia historia. Ou, no fondo, de situarse un mesmo no mundo das múltiples opresiones e de contalo desde esa posición. Tan importante como que haxa protagonistas referentes da comunidade LGTBIQ+, paréceme que se poña de manifesto o punto de vista dos autores das películas para reflexionar sobre onde e como se expresa. A lexitimidade logo asignaraa a comunidade, ou non.