Para comprender o luxurioso encanto de Tánxer sobre os escritores e intelectuais, é imprescindible fixarse nos antecedentes históricos da cidade. Destaca a súa situación xeográfica nun lugar estratéxico fronte ao estreito de Xibraltar. Por iso, recibiu durante séculos a persecución e a sombra de pobos estranxeiros.

A modernización de Marrocos veu da man de Muhammad III.aren (1757-1790). Sultana emprendeu numerosas reformas, pero tamén iniciou unha guerra con España en 1774, co obxectivo de recuperar as cidades e espazos que Carlos III.ak tiña en Marrocos. Con esta declaración de guerra, Muhammad III.ak reuniu a todos os representantes diplomáticos en Tánxer para convertelos en cidades diplomáticas. Xunto a iso, o porto de Tánxer era unha importante entrada para barcos de gran cine estranxeiro. Deste xeito, Tánxer foi en gran medida un mítico e peculiar Taner pola súa sombra exterior.

É entón cando comeza a andaina internacional da cidade, que se consolida en 1906, coincidindo coa Conferencia de Alxeciras. Durante décadas, España fixo grandes esforzos para introducir a Tánxer no seu protectorado, pero esta conferencia levoulle a obter o Estatuto Internacional, a partir de 1923, unha cidade que era un campo de control internacional, é dicir, o seu goberno e administración estaba en mans dun comité internacional formado por varios países. O Estatuto foi un instrumento indispensable para converter a Tanger nun paraíso social, musical, literario e cultural. Este Espazo Internacional de Tánxer concluíu en 1960, cando a cidade conseguiu a súa total independencia, cando Tánxer ocupara máis creadores estranxeiros que nunca, é dicir, na época da contracultura.

Esposo

A época de entreguerras foi moi frutífera en Tánxer. Paul Bowles chegou á cidade en 1931 co seu piano. Bowles era músico e compositor escolarizado, pero comezou a escribir en Tánxer. Dous anos despois, escribiu a exitosa novela The Sheltering Sky (O ceo protector, 1949). O estadounidense estableceuse definitivamente en Tánxer en 1947 coa súa esposa Jane. A súa muller, pola súa banda, era escritora cando chegou a Tánxer.

Paul Bowles era un creador disciplinado de vida ordenada, pero no norte de África converteuse nun home incerto, misterioso e gris. Pasaba as tardes en casa, en soidade, en silencio, fumando o kifa. Un intelectual culto e complexo, un personaxe etéreo e misterioso que construíu ao seu ao redor até completar o mito. Así, a vida contracultural de Tánxer se focalizó ao redor de Bowles e, co encanto das imaxes de Bowles, acudiron representantes da contracultura como Truman Capote, Tenesse Williams, Patricia Highsmith, Jack Kerouac, Allen Gisberg ou Rolling Stbrian. Os escritores tangerianos tamén se achegaron a Bowles, entre eles o famoso Muhamed Xukri. De feito, Xukri escribiu un libro sobre Bowles, Paul Bowles wa’ uzlatulanya (preso de Paul Bowles Tanger, 1966), no que representaba a súa admiración e o seu odio ao norteamericano. Bowles transcribiu os primeiros libros de Xukri, e compartiron a autoría deses libros, ao parecer, Bowles roubou os soss derivados dos dereitos de autor á tanería. Ademais, transformou o texto introducindo, entre outras cousas, acháquelos dun escritor occidental.

Esposa

Así, os escritores nativos e foráneos construíron o carácter corrupto e transgresor da cidade intermarina. Entre estes creadores destaca a achega de Jane Bowles, enterrada polo peso do seu marido. A diferenza do escritor masculino, Jane integrouse na vida cotiá da cidade e mantivo numerosas relacións cos aldeáns. Hoxe en día recoñeceuse o seu patrimonio literario, pero naquela época fíxoselle unha carga demasiado pesada do seu marido. A diferenza de Bowles, Jane escribiu as súas obras máis importantes antes de chegar a Tánxer: A novela Two Serious Ladies (Bi emakume seria, 1946) e o libro de contos Plain Pleasures (Praceres simples, 1966), que tamén publicou unha obra de teatro. Era unha muller cunha personalidade peculiar, un vagabundo, desequilibrado e divertido, un escritor inseguro pero brillante. Foi un escritor fascinante, ingresado nun centro de saúde mental de Málaga (Andalucía) por un bloqueo tradicional da escritura, que pasou os seus últimos días en solitario, sen capacidade de lectura. Para algúns dos escritores que coñeceron en Tánxer, Jane foi un innovador aire fresco.

Home invisible

II. A xeración Beat foi un grupo literario que se alzou contra a ríxida e temerosa sociedade norteamericana tras a Guerra Mundial. Tanger foi un lugar predilecto para os membros do equipo, sobre todo pola súa falta de sentido, a facilidade de acceso ás drogas e o anonimato sexual. O principal representante desta xeración plural, polo menos en canto a idade, foi William Burroughs, que realizou longas estancias en Tánxer, entre 1953 e 1961. Foi o primeiro beat que chegou a Tánxer. Alí escribiu a súa obra máis destacada, Naked Lunch (A comida espida, 1959), que se converteu nun clásico da literatura contemporánea. Neste libro introduciu o concepto que creou para denominar a Tanger: Interzone ou Interzone. Burroughs hospedouse no hotel Muniria. Cando os escritores Allen Ginsberg e Jack Kerouac entraron na habitación do hotel, designaron a Casa Delirium: Burroughs saía da habitación só para comprar sustancias tóxicas. O traballo de Ginsberg e Kerouac foi fundamental para coser a Naked Lunch, xa que o estado de Burroughs e o seu buraco era lamentable. En consecuencia, quedaron máis tempo e ordenaron e mecanografiaron as páxinas diseminadas entre catro paredes: “Vivía no barrio mouro de Tánxer. Durante un ano non me bañei, non cambiei roupa, na miña carne fibrosa, en madeira gris de dependencia terminal, só quitaba a roupa para meter unha agulla cada hora. As caixas buxán de bochas e o lixo chegaban até o teito”. Ante esta catástrofe persoal, Burroughs percorría as rúas con trázalas dunha pantasma. Por iso, os de Tánxer nomeáronlle un “home invisible”.

Tanger influíu pouco na obra da xeración Beat. A cidade foi considerada como unha icona da liberdade, pero pasaron por Tánxer como os turistas literarios, como o fixeron antes en México. Segundo o biografo mexicano Jorge García-Robles, de Burroughs, “[Burroughs] non mostrou gran interese nin por coñecer mellor os barrios nos que viviu, a pesar de ter unha vida cultural e social significativa a finais da década de 1940 e principios da década de 1950”.

Neno da rúa

Para coñecer aos verdadeiros Tánxer de tempada hai que acudir ás obras de Mohamed Xukri. O escritor tanguero viviu unha infancia dura: nacido en familia moi pobre, o seu pai golpeáballe. Esta salvaxe infancia fíxolle irse de casa. Pasaba días en bares e bordeis e pasaba a noite en cemiterios para evitar que os adultos se violentasen. Así, atopou apoio nos libros, aprendeu a escribir e a ler. Na súa literatura destaca a implicación social: “Son partidario de defender as clases marxinadas, esquecidas e esmagadas”, dicía. Di que “calquera pode pasar unhas semanas aquí e escribir un librito”. Así, afastándose do mito urbano que admiraban os turistas literarios, Xukri recolleu na súa obra Tanger de carne e óso, reflexo da súa vida. A obra máis destacable é Ogi hutsa traducida ao euskera pola editorial Igela en 2010, traducida a polo menos 50 idiomas. “Sinto como un escritor que foi reprimido pola fama dun só libro”, dixo ao fío dese traballo. Transcrito por Bowles en 1972, publícase en árabe dez anos despois: as autoridades censuraron a historia real e crúa, inmoral e pornográfica narrada en primeira persoa. Mikel Garmendia escribiu na web eizie.org cando se publicou a versión en eúscaro: “(…) Fame, si, ese é a paisaxe moral deste magnífico relato autobiográfico (…) Tanger, Oran, Larache… zonas de miseria onde a dor, a inxustiza e a compaixón descóbrense co crecemento”. Lonxe da visión dos escritores encantados occidentais, edulcorados por Kifa, moi lonxe.