A asociación Fogar Alavés de Vitoria-Gasteiz creou en 2005 este taller dirixido a persoas con problemas de saúde mental graves. Algunhas empresas realizan os traballos que lles demandan: montar pezas, facer paquetes, supervisar que os produtos xa terminados están ben... Traballando coas mans traballan a atención e/ou a psicomotricidade, pero iso é unha “escusa” para desenvolver outras ferramentas, segundo afirma o seu traballador Aitor Korres Abaitua: “O importante é traballar as dificultades de cada un”.

Pablo Etxebarria participa en Oinarri desde a súa creación. Se acerca de luns a xoves ao pavillón do complexo industrial Uritiasolo para traballar dúas horas ao día. “A soidade e a falta de obrigacións acrecéntanme o sufrimento. Esas dúas horas fanme moito ben. Son traballos de poucas dificultades, hai bo ambiente, estamos a dialogar, valórannos, nos socializamos. Non é unha pagotxa de Cristo, pero axúdanos moito”, resumiu. Ao seu veciño Iñaki Sáenz de Santamaría cústalle verbalizar. Di que non pode traballar nunha fábrica, pero que Oinarri si, e que está alí desde as súas orixes. “É importante manter a atención, relacionarse entre si, ás veces non me é fácil relacionarme”, explica (Sáenz de Santamaría sentiu indisposto de súpeto unha semana despois da entrevista. Foi ao hospital e morreu en poucas horas tras falecer varios órganos, coa dor dos usuarios e traballadores da asociación). Cristina Blanco di que aprendeu a explicar que lle está pasando no canto de bloquear: “Cando teño demasiadas cousas na cabeza, creo imaxes. Como un cadro que vin, unha persoa coa cabeza aberta pola fronte e os pensamentos, obxectos...”.

Taller de serigrafía

“Viamos que cada vez nos chega menos e máis especializado desde as empresas e que nos piden rapidez. Isto choca coa nosa filosofía”, explicou Korres. O aumento da esixencia produtiva excluía a algunhas persoas, pero Oinarri debe servir para todos: “Algunhas son produtivas, outras farán dúas pezas en dúas horas, pero levantáronse da cama e viñeron até aquí, hanse socializado, falamos dos seus sentimentos...”. O desexo de manter esta filosofía deu a luz o taller de serigrafía, creado e sostido pola propia asociación. A obra comezou a xestarse hai dous anos e está en marcha desde decembro.

Dada a natureza do traballo realizado polas empresas, queren que o taller ocupacional sexa máis autónomo: por unha banda, creando eles mesmos; por outro, controlando os ritmos e modos das tarefas. “Non buscamos moita carga de traballo para traballar con présa ou afogados. Gustaríanos manter un mínimo para que a xente poida vir, pero a traballar outras cousas”, explicou Korres. Di que a serigrafía é axeitada para iso. “O proceso require unha chea de pequenos traballos que todo o mundo pode realizar e moitas persoas poden participar”. Fernando Pérez e Begoña Miguélez están de inicio no equipo de serigrafía: “Primeiro faise o illamento, daquela o selo, lávase todo e pásase o ferro a tea”, explica o primeiro; “Estampei, estiven secando e pasando o ferro co decapante”, o segundo.

O taller de serigrafía é tamén unha ferramenta de comunicación que queren aproveitar en Oinarri. “Sacamos a nosa roupa coas nosas mensaxes, interpelando á sociedade e tentando saír do gueto da saúde mental”, di Korres. “Explícame iso de rarita” (Explícame o que é ser raro), di a bolsa que puxeron á venda; “Os teus monstros as miñas mascotas”, camisetas. A imaxe da camiseta foi realizada polo ilustrador Xabier Sagasta, colaborador tamén de Argia, que recentemente realizou as bolsas cun deseño de Nerea Mauleón, e co obxectivo de seguir colaborando cos creadores para dar visibilidade ao produto e as lemas. Abriron a páxina web www.oinarri.org, e en Instagram tamén están moi presentes.

Inicio Esperanzador

Están satisfeitos coa acollida que tivo o proxecto Oinarri durante estes dous meses. Vendéronse bastante os seus deseños propios e recolléronse propostas para preparar o material con outras imaxes, como bolsas para Euskal Colonias Vascas ou para o bar Parral.

“Dentro do taller Mertxe, Zuri e eu aínda temos moito peso, pero os usuarios encárganse de levar as solicitudes e dalas a man”, sinala Korres, sinalando a súa maior satisfacción. Ponnos un exemplo: “Unha persoa con dificultades para comunicarse coa xente veu onte dunha entrega e díxonos: ‘Isto obrígame a comunicarme e a ser máis honesto’. Mostra orgulloso o noso traballo en Oinarri, conta no hospital psiquiátrico, onde dous traballadores pedíronlle bolsas... Esas pequenas cousas son grandes para nós”.

Ensaian antes para estar tranquilos, para non falar rápido á xente... As entregas realízanse de dúas en dúas, rotando un a un para que sempre haxa alguén con experiencia. “Temos que presentarnos, dicir que vimos de Oinarri e preguntarnos si están de acordo”, di Pérez. “Para min, o máis difícil é chegar ao lugar sinalado, orientarme”. O reto de Miguel é falar cun descoñecido. “Ás veces atáscome. Quédame a cabeza buxán, o corpo paralizado, e non salguen as palabras”. Isto non lle ocorreu na súa primeira entrega.

Taller en perigo

A supervivencia dos talleres ocupacionais de Oinarri está en perigo. É economicamente deficitario, e os traballos que chegan das empresas son cada vez menos e inadecuados. “Si segue así se pechará. Aquí hai 30 persoas, moitas por quince anos. En saúde mental non hai outro proxecto similar”, di con preocupación Korres. O taller de serigrafía quere ser un estímulo para evitalo, creando recursos propios para ter traballo e, si é posible, sacando algún diñeiro. Todo iso para seguir traballando cousas realmente importantes: construír unha convivencia máis amable co mal, facer dos monstros unha mascota.