A profesora de piano Joana Otxoa de Alaiza explícanos, desde a música e cun punto de vista crítico, que os migrantes querían facer algo fronte ás inxustizas e sufrimentos que sofren na nosa contorna: “Cada vez é máis difícil aprender un instrumento sen diñeiro, a música é cada vez máis elitista. Queremos pór a disposición de todo o que queira, dando cabida ás persoas que están en situación de exclusión, así como a posibilidade de que se desenvolvan”. Os destinatarios do proxecto tiñan en principio a idea de ser migrantes empobrecidos, pero no camiño abriron o foco: “En xeral, Tximurka está dirixido a todo aquel que non teña outra opción que a de ter contacto coa aprendizaxe da música. Para quen non poida pagar a aprendizaxe”.

Trátase de evitar xerarquías e prácticas unidireccionais. “Unha escola de música na que o ‘profesor’ non ten máis importancia: nun momento está a ensinar e recibindo a outra persoa, pero noutro momento será ao revés. Non tes por que ser profesor para participar no proxecto, nin para ensinar música. Profesores non profesionais da música xa se nos uniron”.

A xenerosidade como base

A xenerosidade fixo posible que os soños se volvan máis carnosos. En primeiro lugar contactouse coa asociación Músicos sen Fronteiras (MGM) de Vitoria-Gasteiz. “Abríronnos todas as portas e deixáronnos unha chea de instrumentos”, explícanos Otxoa de Alaiza, sinalando as máis dunha ducia de guitarras que teñen gardadas. Un dos dous fermosos pianos da sala e un acordeón tamén foron regalados por un cidadán. A frutífera relación inicial fixo que Tximurka forme parte de MGM de forma natural, pero o proxecto segue sendo autónomo.

A necesidade dun espazo e a imposibilidade de pagalo foron fontes de preocupación desde o principio. Unha muller, que tivera coñecemento do proxecto, chamoulles por sorpresa, ofrecéndolles utilizar o local buxán a cambio de diñeiro. A sede da rúa Panamá atópase en bo estado estrutural, pero practicamente buxán, polo que se expoñen melloras na zona. “Queremos que sexa un lugar cálido, que atraia a músicos ou interesados na música”. Como afrontar os gastos? Con outra doazón anónima que recibiron, 2.000 euros: “Foi un gran apoio. Orzáronnos a obra, e pronto empezaremos”.

Pero non esperan a que termine o traballo de adaptación para empezar a andar, e en novembro escoitáronse os primeiros acordes musicais en Tximurka. En colaboración con varias asociacións pon en contacto a profesores e alumnos, “de momento cuns poucos, para ver si vai ben”: con CEAR de Vitoria-Gasteiz (Comisión de Axuda ao Refuxiado); co proxecto educativo Goian da Zona vella; e con OEE Araba. “Por exemplo, estamos tres profesores de piano. Completamos unha táboa de horarios e días e pómonos en contacto con eles para que calquera que teña interese en recibir o que ofrecemos”, explica Otxoa de Alaiza. “Cada un dá o que quere. Algúns profesores teñen media hora á semana, outros a completa, ou dúas...”. En sentido inverso, cando as asociacións teñen algunha persoa con ganas de aprender música, ponse en contacto con Tximurka, “e nós tentamos atopar un profesor”.

Un alumno como profesor?

Kefrén De Agaphil é un dos vitorianos que recibe clases de música. Niko ensínalle a guitarra e está encantado co proxecto de Tximurkako: “Buscaba algo así. Canto, pero non toco instrumentos, e quero aprender”. O compañeiro da OEE en Álava, Agus, chamoulle, “Díxome, ‘Ouza Kefren, temos un proxecto para persoas que non teñen a posibilidade de pagar as clases ou apuntarse a unha escola oficial, vouche a dar o teléfono’. Era de ida. Quedamos para falar, vimos o local e faloume de Nico”.

O soño de De Agaphil é formar un grupo musical e traballar aquí e alá. Hai cinco anos que chegou a Vitoria-Gasteiz e a súa situación económica e administrativa non é a mesma. Hai tempo cantou nun grupo, despois tivo a oportunidade de participar de cando en vez en concertos nun bar e, xusto antes de que comezase a crise sanitaria, xa tentaba formar un novo grupo. “Pero chegou o coronavirus e despediuse”. Está ansioso por restaurar a situación para volver alcanzar o soño.A bolboreta fala no plural da
primeira persoa –“Faremos un esforzo para sacar adiante o proxecto”–, e anhela “dar” algo: “Recollo as clases, pero se podo achegar nalgunha outra cousa fareino”. Cando lle dicimos que Otxoa de Alaiza díxonos que talvez vai empezar a traballar como profesor, diríxenos un sorriso tímido: “Bo, si, quizá ensine na canción, o que sei...”.

Por encima das dificultades do COVID-19

A bolboreta acaba de empezar a andar, e de momento están a traballar nun formato pequeno. Cinco persoas están a dar clases e outras tantas recibindo. Todos os que traballan como profesores naceron no País Vasco, e os que estudan instrumento proceden de Xeorxia, Costa do Marfil, Venezuela e Alxeria. En parte eles decidiron non dar máis clase, porque queren crecer aos poucos. Pero sen a crise que estamos a vivir, o local da rúa Panamá tería máis vida. Tximurka ten amigos dispostos a ensinar Chelo, Trompeta, Trombón, Piano e Guitarra. Pero por razóns de saúde decidiuse polo momento dar unha única clase ao mesmo tempo no local ou non comezar con instrumentos de vento que esixan quitarse a máscara. Doutra banda, as prohibicións de reunión ou a redución de horarios frean o ritmo de asembleas e debates condicionando o proxecto.

Con todo, non sentía dor. Ademais de empezar a andar, teñen moitos outros proxectos no faiado. Queren facer un pequeno escenario para facer pequenos concertos e abrir o local o fin de semana. Con centos de partituras xa reunidas no local, preténdese crear un fondo autogestionado que dea á xente a oportunidade de tomar en préstamo: “Cremos que vai ser un puntazo, porque hai moi poucos sitios onde se poidan coller as partituras. En Alemaña, por exemplo, as bibliotecas teñen un apartado de partituras, aquí non: tes que formar parte dunha escola de música para poder adquirilo”, di Otxoa de Alaiza. O camiño iniciado en Tximurka pretende ser, nalgún momento, a capacidade de axudar aos que queiran continuar nunha escola de música a preparar o exame e pagar a entrada. “Para iso necesitariamos ingresos económicos propios, non queremos subvencións públicas”. E non descartan a posibilidade de abrir o proxecto a novas disciplinas e iniciativas como a danza ou a pintura.

Unha infinidade de posibilidades de colaboración e unión

Otxoa de Alaiza e De Agaphil fixeron un chamamento aos vitorianos a unirse a Tximurkara ou a apoiar doutra maneira o proxecto: quitando ou recibindo clases, sumando á asemblea, dando instrumentos, diñeiro, mesas e cadeiras ou lousa. Abriron a dirección de contacto tximurka@gmail.com.

Os dous relatores transmiten ilusión e alegría nunha sala chea de instrumentos e partituras. “Na nosa curta traxectoria sentimos unha acollida moi cálida, moita gratitude, moito interese... O comezo confirmounos a necesidade de Tximurka”, di Otxoa de Alaiza, e De Agaphil redondeou a entrevista: “Créanse estreitas relacións entre alumnos e profesores. Para min agora o proxecto é un agasallo”.