É prexudicial para o medio ambiente? Sería máis prexudicial construír alí 3.000 vivendas”. Así respondeu a tenente de alcalde de Donostia-San Sebastián, Nekane Arzallus (PNV) aos concelleiros de EH Bildu Markel Ormazabal e Elkarrekin Podemos Marta Huarte e Haizea Garay o 18 de xaneiro. A finais de 2020, desde que O Diario Vasco publicase que o Concello quere construír un parque de nove hectáreas de surf no barrio de Martutene, é a primeira vez que o debate chega a nivel político. A pesar da pouca xente que se tomou en serio, na Comisión de Servizos para as Persoas do Concello de Donostia-San Sebastián hase visto que este goberno ten unha vontade firme para levar a cabo o proxecto. As interpelacións e preguntas presentadas pola oposición permitiron coñecer máis información sobre o proxecto.

“Contribuirá a mellorar a propia actividade do surf. Os surfeiros poderán adestrar alí e estamos seguros de que grazas a isto, moitos mozos empezarán a practicar este deporte”. Así o defendeu o vicepresidente Arzallus, a falta de Goia. Nas súas palabras, o Concello de Donostia-San Sebastián, o Goberno Vasco e a Fundación Basque Team decidiron impulsar o surf como deporte, e todos os axentes que forman parte do clúster Surf City Donostia queren impulsar este deporte na cidade –sen dicir en concreto, esa infraestrutura que apoian os diferentes axentes que están nese clúster–. Cando lle reprocharon que se trata dun proxecto pensado para atraer turismo, dixo que non é así, sobre todo dirixido aos donostiarras. Na cidade hai moitas empresas que traballan ao redor deste deporte e, en definitiva, queren impulsar o surf: “Poderán surfear todos os días do ano grazas a este proxecto”.

Na comisión tamén se deron a coñecer algúns técnicos sobre o proxecto, por exemplo, a propiedade dos terreos. Aínda que a suma das seguintes cantidades non alcanza o 100%, as seguintes cifras: o 1,08% do ámbito corresponde ao Concello de Donostia-San Sebastián, o 67,40% ao propietario privado e o 27,55% ao Goberno Vasco, sociedade pública adscrita ao Goberno Vasco Visesa. O parque estaría xestionado por unha empresa privada e a previsión é que se celebre nun prazo de dous anos. A oposición quere saber si o proxecto está entre mans e, ademais da piscina, preguntáronlle si vai facer algún pequeno comercio, restaurante ou algo así, ou si calcularon o número de empregos que xeraría. Pasou por encima da primeira pregunta e sinalou que non se pode saber con exactitude o dos postos de traballo ata que se definan os proxectos. Atrás queda a época na que Ernesto Gasco anunciou que construír unha onda artificial en Antondegi suporía a creación de 500 postos de traballo. Con todo, hai algún proxecto que xa existe desde hai uns anos, xa que a noticia publicada polo diario do Grupo Vocento supuña un fotomontaje exacto, e os traballos realizados nos dous últimos anos no barrio de Txomiñenea que se ve detrás non se realizaron.

O dano ecolóxico como eixo da crítica

Os principais argumentos en contra do proxecto estiveron centrados até agora no medio ambiente. Poucos días despois da publicación da noticia, o primeiro axente que se pronunciou en contra do proxecto foi a asociación ornitolóxica Itsas Enara/SEO-Birdlife, que denunciaba que o parque de surf danaría o hábitat de numerosas aves en perigo de extinción. Lembraron que no monte Antondegi hai 117 especies de aves, das que 29 están incluídas no Catálogo de Especies Ameazadas do Goberno Vasco. Posteriormente, o grupo ecoloxista Eguzki condenou o proxecto, coma se tratásese de axentes que toman posicións na táboa de xadrez. As principais causas son as ondas naturais, o malgasto de enerxía, o gasto, a destrución do medio ambiente...

Tamén EH Bildu e Elkarrekin Podemos de Donostia-San Sebastián tomaron o medio ambiente como eixo central da crítica: que queren artificializar o monte, que terán que facer estradas para chegar a el, que haberá un gran malgaste de auga e enerxía e que a cidade reivindicou a emerxencia climática. En relación con este último punto, o Tenente de Alcalde responde que non hai motivo para a preocupación polo medio ambiente, xa que tanto o Concello de Donostia-San Sebastián como o Departamento de Medio Ambiente do Goberno Vasco, presidido por Iñaki Arriola, elaborarían os informes e tomarían as medidas necesarias para evitar danos á fauna e a flora. Ademais, na sesión municipal repetiuse en tres ocasiones o argumento de que sería máis prexudicial construír alí 3.000 vivendas.

O actual Goberno defende este proxecto porque no Plan Xeral de Ordenación Territorial 2010 recolleuse que era urbanizable. Con todo, no transcurso de máis dunha década desde a ordenación do territorio, hai bastantes cousas que cambiaron, entre elas, que o clima está en plena emerxencia no mundo, e nese sentido, este Goberno Municipal fixo pública o 17 de marzo de 2020 a declaración de emerxencia climática, con múltiples propostas de acción, entre elas a “renuncia á execución duns solos clasificados como urbanizables no Plan Xeral 2010” e a elaboración dun novo plan “con criterios climáticos”.

Ademais das nove hectáreas do parque de surf da parte alta do monte, sinalaron que o Polígono industrial 27, situado aos pés de Antondegi, ampliarase en dez hectáreas, o que garante que as outras 74 hectáreas do monte Antondegi clasificaranse como non urbanizables e renunciarán a construír alí 3.000 vivendas. Este movemento político será suficiente para que o alcalde Goia, ante a crecente seriedade da emerxencia climática, venda unha infraestrutura como dez piscinas olímpicas como unha acción a favor do clima?

Dando voltas coa onda artificial

Aínda que pillou a moita xente na sorpresa, desde hai varios anos as autoridades da cidade mencionaron publicamente os seus plans de construír unha baga artificial.

O proxecto de onda artificial presentado por Odón Elorza en 2007, cando era alcalde de Donostia-San Sebastián, quedou para a historia. Na mesma praia da Zurriola, no fondo do mar, manifestaron a súa intención de realizar unha onda mecánica xigante de 230 metros de lonxitude, 40 metros de ancho e altura do edificio Kursaal. Ander Usabiaga recuperou nas redes sociais o artigo escrito entón por Mitxel Ezquiaga nO Diario Vasco no que presenta o invento como “a imaxe dunha Gipuzkoa innovadora”. Este non ía ser un proxecto de atracción turística, senón de “impulso das enerxías renovables”, aínda que a idea a presentase o concelleiro de turismo. Para inaugurar o proxecto da onda anunciouse a organización dunhas xornadas internacionais sobre as enerxías renovables, con nomes como Al Gore ou o cantante Bono, que acudirían á cidade desde o principio. Nunca se fixo e o proxecto terminou no vertedoiro da historia.

Unha década máis tarde, en 2017, o Tenente de Alcalde de San Sebastián, Ernesto Gasco, actual Alto Comisionado para a loita contra a pobreza infantil do Goberno de España, expresou a súa intención de construír unha onda artificial, esta vez na periferia da cidade: Altza ou Zubieta. En 2018 volveu mencionar a idea nunhas xornadas internacionais sobre surf, pero nesta ocasión dixo que si o novo cuartel de militares español non se construía en Antondegi, en Martutene, proporíase facelo alí. Dixo que no verán “axudaría a evitar aglomeracións nas praias” e que crearía 500 postos de traballo, tal e como mencionamos anteriormente.

Que din os surfeiros?

En declaracións á comisión do Concello de Donostia, Nekane Arzallus explicou que o clúster Donostia City Surf, que reúne aos principais axentes do surf da cidade, quere impulsar o surf na cidade. Pódese sospeitar que algúns dos axentes presentes ven con bos ollos o proxecto, por exemplo a empresa WaveGarden que realiza estes proxectos; non hai que ser un feiticeiro para saber que é a que máis boletos ten para levar a cabo un proxecto duns millóns de euros. Con todo, o clúster conta con todo tipo de asociacións, desde escolas de surf até surfeiras como Groseko Indarra, tendas de roupa, Euskal Herriko Surf Federazioa, hoteis, tendas de reparación de táboas, Federación Guipuscoana de Piragüismo, Club Deportivo Fortuna, Mondragon Unibertsitatea e unha infinidade de marcas de roupa. A pregunta é si están todos a favor da construción dunha infraestrutura destas características neste espazo natural de Martutene.

Haberá que ver como se situarán os axentes que aínda non tomaron posición, as asociacións de veciños de Martutene e arredores ou os propios surfeiros de Donostia, por citar algúns. Mentres tanto, a Fundación Surf Rider’s, que conta con 50.000 socios a nivel internacional, expresou publicamente hai poucos meses a súa oposición a estas infraestruturas que denominan Fake Wave –Onda Falsa–, xa que o impacto medioambiental é moito maior que a súa posible achega ao surf.

Os detractores desta nova infraestrutura están pendentes da experiencia de San Juan de Luz, que recentemente quedou coas pernas en mans do Concello, QuickSilver e Wavegarden. Durante varios meses, preto de 70.000 firmas en contra desta iniciativa foron recollidas por surfeiras de todo tipo que, no seu nome, non aceptarían ese tipo de proxectos antinaturales. As loitas sociais, con todo, teñen características locais e está por ver si os movementos populares que van ser capaces en Gipuzkoa e a oposición política pairan a orientación neoliberal do Concello do PNV-PSE. Á vista dos antecedentes dos últimos anos, co malgaste de millóns de euros no metro que revolucionou o centro da cidade, a estación soterrada do TAV na cidade, a apertura de decenas de hoteis, o pago dunha escultura de 4 millóns de euros na illa, a posta en marcha dunha incineradora nos suburbios, a duplicación do centro comercial Garbera, preservar o patrimonio arquitectónico como lixo, etc. Como terminará? Iso está por ver.