Fai 16 anos ocuparon Astika Herria. O barrio autogestionado está formado por tres caseríos, hortas comunitarias e unha nave industrial. Labartain S.L. A empresa adquiriu toda a parcela para construír unha macroinfraestructura de lecer, o que supuxo unha ameaza de desaloxo de Astika.

Astika comezou a súa andaina como proxecto de vivenda en maio de 2004, coa ocupación do primeiro caserío en Vitoria-Gasteiz. Ao redor dos anos 2009-2010, o proxecto ampliouse: un grupo de persoas máis alugaron un segundo caserío e acondicionaron a nave industrial abandonada para utilizala como espazo común para os veciños e como espazo aberto ao exterior.

A ocupación da nave supuxo un salto cualitativo para Astika, que comezou a socializar o proxecto e abrilo ao pobo. Desde entón, Astika é algo máis que un conxunto de vivendas e converteuse nun espazo de experimentación comunitaria. "É un lugar de encontro e socialización, de experimentación colectiva, de aprendizaxe e de crecemento. Tanto os que vivimos alí como os que non vivimos construímos unha identidade compartida. Construímos un ser común, unha forma de enfrontar colectivamente o mundo", afirman os veciños. A nave industrial converteuse nun punto de referencia, punto de encontro entre veciños e visitantes do proxecto, onde se organizan talleres, concertos, representacións teatrais ou festas populares como as festas do barrio de Astika ou as noites de solsticio "máxicas".

Grazas á adaptación da nave, Astika converteuse nun espazo compartido por diferentes colectivos e proxectos políticos, como é o caso de Komantxe Konpartsa. A nave é utilizada habitualmente pola Comparsa de Movemento de Ocupación e Autogestión de Bilbao, tanto como almacén, como espazo de traballo e reunións.

En 2014, un terceiro caserío, abandonado e destruído, tamén foi reconstruído e adaptado. Grazas ao auzolan e á colaboración, en poucos anos Astika converteuse nun espazo de experimentación baseado nas relacións comunitarias, a autogestión e o apoio mutuo.

Intereses especulativos e risco de derrube

En 2007, a empresa Labartain adquiriu parte dos terreos do barrio de Astika para a construción dun macro-proxecto que aínda non é público. En 2016 conseguiuse modificar a clasificación dos terreos pasando a ser terreos de uso industrial, o que abriu as portas ao macroproyecto. En xaneiro de 2019, coa aprobación do Plan Parcial, o Concello de Erandio deu paso ao proxecto de Labartain.

Unha vez asegurado o proxecto, a empresa púxose en contacto co propietario do último caserío de Astika para compralo. Puxo aos propietarios sobre a mesa dúas opcións: vender o caserío ou facerse socio da macro-proxecto e do capital de investimento. En xuño de 2020, as últimas parcelas de Astika foron vendidas á empresa Labartain. A continuación, a empresa encaixou un dos caseríos, deixando a cinco persoas sen fogar, que foron desaloxadas. Xa non existe ningunha lei que impida o proxecto especulativo. O único obstáculo é o material: o barrio segue sendo o espazo de vida e convivencia da comunidade.

Con todo, parece que isto non é un problema nin para a empresa nin para o goberno municipal do PNV: A principios de xullo de 2020, os veciños do barrio decatáronse de que había unha orde de derriba dun dos caseríos e da nave industrial. O Concello di que o barrio está buxán, que alí non vive ninguén. Os veciños interpuxeron numerosos recursos, que serviron para demostrar que no barrio hai xente que vive e atópase en condicións precarias. Con todo, en decembro de 2020 a empresa Labartain ratificou a súa licenza para derrubar os caseríos. Por tanto, a partir dese momento poden realizar a demolición en calquera momento: “O Concello e o Xulgado de Erandio seguen en pé: Din que en Astika Herria non hai ninguén. Unha vez máis, o Xulgado do Contencioso Administrativo número 5 de Bilbao ditaminou contra todas as lóxicas que a derriba dun edificio non vulnera a inviolabilidad da vivenda, a pesar de que os veciños estean dentro das súas casas”, denunciaron os veciños.

Un conflito que vai máis aló de Astika

No verán, ante os movementos da empresa e do Concello, os veciños de Astika decidiron que era o momento de mobilizarse. O primeiro paso foi unha concentración ante o Concello de Erandio: na mobilización do 17 de xullo centos de persoas mostraron a súa solidariedade co proxecto.

O pasado mes de decembro, ante a orde de derriba, convocouse unha nova mobilización masiva na zona. O pasado 11 de xaneiro, ante o Concello de Erandio, baixo a lema "Herrisistentzia é o único camiño" e "Defendamos Astika", centos de persoas denunciaron os "intereses especulativos" da empresa e a "prevaricación" e "abusos" do Concello e do PNV. “Labartain S.L. quere derrubar a Astika Herria, coa axuda incondicional do PNV. Ante a vida, seguen priorizando o cemento e a fame de diñeiro”, denunciaron os veciños.

Os veciños de Astika subliñan que o que está en xogo non é só a loita por unhas vivendas, senón un conflito máis xeral entre dúas lóxicas antagónicas: "Lóxica de capital" vs. "estilos de vida comunitarios". "No centro do conflito de Astika hai un choque entre dúas posturas opostas, un choque entre o capital e a vida", afirman.

Os veciños reivindican a Astika como patrimonio histórico: "As primeiras fontes que falan dos caseríos de Astika son do século XVI", polo que "constitúen unha historia viva do noso pobo". Con esta macro-proxecto, "os intereses especulativos queren enterrar a memoria e a historia baixo mil toneladas de cemento". "Este derrube déixanos claro que a única memoria que lle importa ao PNV é a que hai nos museos. Dito doutra maneira: memoria vendible no mercado do capitalismo. O resto é enterrado e borrado", sinalaron os veciños de Astika.

En canto á dialéctica entre o local e o global, os veciños reivindican que Astika é outra fronte dunha loita que se está producindo en todo Euskal Herria: "Nun lado están os intereses económicos duns poucos: Os que destrúen os nosos montes para facer o TAV, os que desaloxan os gaztetxes para especular coa construción. Estamos os que resistimos alén, os que seguimos loitando por un mundo máis solidario. As loitas que sabotean as grandes infraestruturas ou as loitas que asaltan a propiedade privada e a especulación a través da ocupación tamén forman parte da nosa loita".

Os veciños de Astika realizaron unha valoración positiva das mobilizacións que se levaron a cabo desde que se estendeu o risco de derrube no verán. O traballo realizado nos últimos meses foi valorado como un salto cualitativo: Astika "pasou de ser un espazo compartido por diferentes colectivos a converterse en suxeito político", así o demostran as redes de autodefensa e colaboración que se están construíndo no val (xunto a outros caseríos e proxectos autogestionados de Erandio) e o traballo conxunto coas asembleas de mozas e gaztetxe de Bizkaia. "Grazas ao conflito, ampliamos e radicalizado o noso concepto de comunidade. Hoxe en día Astika é unha comunidade en resistencia que crece a medida que a loita se estende”.

Os veciños están seguros de que: “A loita non fixo máis que empezar”. Por iso, fan un chamamento a toda " a Euskal Herria machinada", convidándoa a pasar por Astika, a coñecer o proxecto e a sumarse ás mobilizacións que levarán a cabo.