Loreak sosen usainean
Udazkenetik negurako urrats ttikia igaro berria dugu. Aro dotore, koloretsu, alai eta gozotzat dugu udazkena, baina benetan, eguna joan eta eguna etorri, argi orduak moztu eta giroa hoztu besterik ez du egiten udazkenak. Negua txatxuagotzat dugu: hotza, hezea, elurra, iluna, beltza bezalako hitzak datorzkigu bera definitzerakoan.
Bi aroek antzeko izakera dute, uztarrirako modukoak dira. Egun argiaren luzeroan berdinak dira, baina hotza da aldea. Baten ondoren bestea etortzeak hura txartzen du, negua alegia.
Bien arteko zubilana egiten duen abenduari negu-hila esaten zaio eta udazkenak badu negu-lehen izena ere. “Betikoak” diren gauza guztiekin bezala, aroen banaketa berrikusi beharko genuke, eta hizkera berria mingainetan listuz busti. Hona proposamena: udaberria, uda, negu-lehena eta negua.
Negua udazkenean hasten dela landare askok dakite. Negu-neguan eta udaberriaren hasmentan loratuko direnak, adibidez. Gehiegizko beroak eta argitasunak ez dituzte maite, eta urteko egun motzenek bere baitan dituzten bi aroak baliatzen dituzte bere zikloa burutzeko: jaio, hazi, heldu, loratu eta hazia hedatu.
Badira urteko egun motzenekin, orain, lorea ematea erabakitzen dutenak. Orain erabakia hartu, eta sustrai-enbor-adar-azal dituzten energia guztiak haziak ekarriko dituen fruitua emango duen loretara bideratuko dituzte. Eta udaberriaren freskuran eder-eder ageriko dira, umegintzan.
Udaberrian lore eder ugari dago, bateko eta besteko landareetan. Baina orain? Urteko egunik motzenetan, neguko solstizioan loretan dauden landareak urriak dira, ia bat ere ez. Baina txoroaldia orain izaten dugu, neguberri on, opor usaina eta noiz (non-nola) bizi garen jakiteko egutegiaren beharra dugunontzako urte berriari ekiten diogun sasoian. Eta garrantzitsuena dena, larriena esan beharko nuke, patrika betea dugu. Harrotu egiten gara.
Usain hori hartzen dute loregileek eta, gainontzeko saltzaileek bezala, paga gehigarriko sosak bereganatu egin nahi dituzte. Eta asmakizun dotorea ekarri dute: poinsetia edo pazko lorea, Euphorbia pulcherrima. Badirudi ez dela solstizio jairik bera gabe. Asmakizun ona da: hostaje gorri deigarria, lantzen erraza eta merke samarra.
Asmakizuna da bai. Berez udaberrian loratuko litzateke, eta loreak bilduz babestu eta polinizatzaileak erakartzeko inguruko hostoak berdeak izan beharrean gorriz janzten ditu, urrunetik ere ikusgarri. Egun, ehun koloretako barietateak ditugu eskura: gorria, zuria, arrosa, borgoña... Gehien saltzen den lorea da.
Behartu egiten dira sasoi honetan lore betean izan daitezen. Uda amaieran eguneko ordu batzuk kendu eta ilunpetan jartzen dira. Negua etorri dela uste eta lorea emateko bideari ekiten diote: orain, benetako neguan eta ez udaberrian, loretan ditugu. Hurrengo neguan patrikari begiratu nahi badiozu, orain ondo zaindu eta zer egin behar duzun badakizu txoratzen gaituzten jai hauetan birloretan izatea nahi baduzu.
56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
Datorren negua gozatuko digute zainzuri kimuek (Asparagus officinalis). Baratzeko nire kuttuna da, baita nire baratzekoa ere.
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.
Bada urtebete udazkeneko bederatziurrenak nola egin artikulua idatzi nuela eta berriz ere urtaroak eskatzen digun lanaz idatzi beharra daukat. Izan ere, gibel garbiketa egiteko sasoia dugula esanez publikazio dezente ari naiz ikusten sare sozialetan eta kezka eragin dit. Orain... [+]
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Sekreturik ez esan baratzean. Bai bai, adi baratzean. Zer agi ere ataizean ibili, begi-belarri. Ezkutatzekorik baduzu ez azaldu baratzean. Patatak (Solanum tuberosum) begiak ditu, artoak (Zea mays) belarriak, arrosondoak (Rosa spp.) antena zorrotzak, asunak (Urtica dioica)... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
"Kanpora begira" bizi izan garen udararen ondoren, udazkenak geure buruarekin berriro konektatzera, errutinara itzultzera eta bertan nola sentitzen garen entzutera gonbidatzen gaitu. Eta udazkenean zer behar dugu osasuntsu eta energiaz beteta sentitzeko? Garaiko jakiek... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]