A cooperativa Maitelan nace no ano 2020. En primeiro lugar, a petición dos técnicos da axencia de desenvolvemento Iturola de Hernani, o instituto Gezki da UPV/EHU realizou unha investigación sobre as necesidades de coidados na comarca de Beterri-Buruntza. Despois diso, hai dous anos, o grupo Amher SOS Racismo de Hernani e Iturola impulsaron un proceso conxunto con mulleres migradas no municipio. Entre as 30 e 40 mulleres que se reunían todos os sábados, identificáronse as carencias do sector de coidados: precariedade manifesta, traballos sen contrato, traballadoras internas de fogar que traballaban 24 horas a cambio de 900 euros... Neste proceso viron a oportunidade de transformar o sector de forma cooperativizada.

Cooperativa integral de 48 socios

En febreiro de 2020 celebrouse a asemblea constituínte da cooperativa Maitelan. Das 30-40 mulleres migradas que iniciaron o proceso, constituíronse sete persoas socias traballadoras: catro delas son formais e outras tres non están regularizadas (non teñen papeis), pero participan nas estruturas de Maitelan coas mesmas decisións e dereitos. O resto de traballadores que non deron o paso de unirse á cooperativa crearon unha bolsa de traballo á que Maitelan accede puntualmente cando os socios traballadores non poden prestar un servizo.

Pero ademais dos socios traballadores, hai outros dous tipos de socios: os usuarios (que reciben o servizo) son oito, dos cales cinco son particulares e tres entidades. E socios colaboradores, 27 deles particulares e seis entidades. “Maitelane une a estes tres axentes para traballar sobre como está o tema hoxe en día e pensar onde queremos chegar”, explica o coordinador Ernesto Fernández. Teñen claro que para solucionar esta crise hai que “desmercantilizar os coidados”: “Maitelan está no mercado, pero dunha forma política e porque non pode estar doutra maneira. En Maitela non é a solución, pero comezou a coidar un pequeno camiño no camiño da transformación”.

Traballo digno e papeis como obxectivo

O obxectivo de Maitelan é dignificar o sector e sacar o coidado desa precariedade estrutural. Para iso, en canto xurdiu, comezouse a elaborar un convenio para garantir as coberturas sociais (vacacións, pagas extras...) que dignificarían o traballo. Pero aínda non o conseguiron. Fernández recoñece que hai empresas neoliberais con mellores condicións laborais.

Ademais da vixilancia, desde o principio mantívose o sector da limpeza, “para dar unha mínima estabilidade aos traballadores. O sector da vixilancia é moi variable e o servizo de limpeza non”. Quíxose cooperativizar os salarios, é dicir, que, independentemente do traballo que se fixese, a cantidade bruta que se cobraba por hora fose a mesma que se cobraba. “Pero estes dous acordos son as dúas caras dunha mesma moeda: a de limpeza moi forte e a de coidado que moitas veces non existe”. Déronse conta de que non poden competir a prezos de mercado se se aplican ao mantemento do salario do convenio de limpeza: “Por iso, para o mes de xaneiro imos separar as tarefas de coidado das de limpeza, cobrarase diferente. É unha batalla perdida, pero non se pode facer
doutra maneira”. Outro dos obxectivos de Maitelan é regularizar a situación das persoas sen papeis a través dunha cooperativa. Tamén aí as dificultades son grandes: “Por cada persoa que queiramos regularizar, a cooperativa debe ter un capital social de 10.000 euros, ademais dun contrato con devandita persoa de polo menos o 80% da xornada laboral”.

Neste momento Maitela está a prestar 11 servizos que, entre todos, non chegan a unha xornada a xornada completa: dous socios traballan, un ao 70% da xornada e outro ao 20%. Conseguir máis servizos é, en opinión de Fernández, o que lles permitirá no futuro mellorar as coberturas sociais dos traballadores, subir salarios e regularizar a situación das persoas sen papeis a través de cooperativas.