En 2014 creouse en Ponte a Raíña o grupo municipal de desenvolvemento local. Ao ano seguinte, un grupo de mozos expertos locais foron contratados para levar a cabo unha investigación socioeconómica. O alcalde, Oihan Mendo, explicou que “para nós é importante que os que fagan a investigación sexan de aquí, para que ese coñecemento non se vaia da zona”. No estudo constatouse cales eran as debilidades e fortalezas do pobo: “Vimos que tiñamos un gran potencial das enerxías renovables no noso pobo e empezamos a traballar esa liña no Concello en 2015”.

Primeiro levou a cabo unha planificación enerxética e asináronse contratos municipais con empresas éticas que garantían enerxías renovables: “Estudamos como facer o menor consumo municipal e empezamos a colocar unhas poucas placas solares, por exemplo na haurreskola”. O compromiso vinculouse a unha empresa para que cada quilómetro que realizaban os cidadáns a pé, correndo ou en bicicleta puidese recibir un pouco de diñeiro: “Grazas a iso conseguimos colocar as placas solares na haurreskola. Para nós é moi importante comprometer á xente e reducir a súa distancia co tema da enerxía. Que sexa un proxecto entre a cidadanía e o Concello”.

Placas solares na cuberta do frontón

En 2018 realizouse o proxecto de instalación de placas solares na cuberta do frontón e en 2019 puxéronse en marcha as placas solares de 40 quilowatts: “É a primeira vez en Euskal Herria que se aproba como autoconsumo compartido, é dicir, ademais de ser un punto de produción e consumo, levamos esa enerxía ás seis infraestruturas municipais, e así abastecemos desa electricidade o concello, a ludoteca, a casa de cultura, o frontón, o pavillón e a luz da rúa.

Co obxectivo de concienciar á cidadanía e alimentar o interese pola enerxía, a través de Izarkom instalaron unha televisión na porta do Concello, onde informan sobre o proxecto de placas solares do frontón.

Comunidade enerxética cidadá

En 2018 o Concello de Ponte a Raíña e a axencia de desenvolvemento da zona puxeron en marcha un proceso participativo para crear un grupo motor entre a cidadanía. De aí xurdiu Gares Energia, e a cidadanía é a que lidera este proxecto: crearán unha comunidade de enerxía na outra parte da cuberta do frontón. “O Concello quere deixar á cidadanía a outra metade da cuberta do frontón para que poida crear unha comunidade enerxética e xerar enerxía para o seu consumo nas súas casas”. En Gares é importante ampliar esta opción de autoconsumo, “xa que o patrimonio do noso centro histórico está moi protexido, xa que o Camiño de Santiago pasa por el e por tanto non poder colocar placas solares no tellado”.

En setembro de 2020 Gares Enerxía iniciou un proceso participativo con todo o pobo, explicando que é unha transformación enerxética sostible, que esixiría crear unha comunidade enerxética, como se vai a xestionar entre eles, como se vai a estruturar xuridicamente... En 2021 prevese a creación dunha comunidade enerxética.

Central hidráulica

Outro dos retos do Concello é a renovación da pequena central hidroeléctrica que funcionou desde 1918 até 1983 e a posta en marcha da central para o autoconsumo. O proxecto redactarase en 2021 “e si todo vai ben, esperamos que en 2022 recupérese a central”, afirma Mendo.

Ademais, o seguinte reto do Concello, a través dun proceso participativo, é a elaboración dunha ordenanza para a instalación de placas solares para autoconsumo: “A través da ordenanza pretendemos facilitar que as pequenas empresas, comercios locais e a cidadanía poida colocar placas solares nas súas casas”.