En 1969 o matrimonio formado por Josine e Gilbert Cardon para traballar a educación das persoas máis pobres fundou a asociación Fraternités Ouvrières (“Irmandade dos obreiros” ou “Irmandade dos obreiros”) na localidade belga de Mouscron, xunto á coñecida Roubaix francesa, coñecida polos afeccionados á bicicleta. O dúo de sindicalistas da CXT pronto tivo traballo e na década de 1970 a horta impúxose entre as actividades propostas aos traballadores despedidos pola brutal reconversión das fábricas siderúrxicas.
Pero non era un horto calquera. Todo sería natural na horta que os Cardona cederan á comunidade... naqueles tempos o único curioso e ecolóxico era o de catro eruditos. Un escándalo en Bélxica fixéralles abrir os ollos sobre os alimentos envelenados dos nenos. Pero, ademais, os alimentos, plantas e sementes creadas debían ser o suficientemente baratos como para pagar a calquera. Como se lle ouviu a Gilbert, “poden vir os ricos se queren, pero o eu de aquí non é para eles”. En Europa, antes de
escoitar os conceptos de permacultura ou selva comestible, fano en Fraternités Ouvrières, mesturando árbores, arbustos, verdura, pequenos animais domésticos, criaturas en charcos… 40 anos despois hai un Edén que atrae por centos de visitantes en Mouscron Karlos V. Emperador na rúa 58.

A
horta que o cineasta Benjamín Hennot chamou A jungle étroite (“Selva Estreita”, vídeo que merece a pena ver) acumula en 1.800 metros preto de 2.000 árbores e arbustos e máis de 4.000 variedades de hortalizas. En 2.000 árbores e arbustos hai 1.300 variedades diferentes: 395 manzanos de 312 clases, 242 perales de 160 variedades. O microclima, creado a base de pequenos froitos, mouras, frambuesas, vide… Unha selva pequena e tupida, o suficientemente estreita como para pasar apenas unha persoa entre as liñas, permítelles sobrevivir en Bélxica e dar froito a unhas árbores que apenas se poden soñar.Unha
das partes fundamentais da asociación é a semente, que reúne as sementes de máis de 6.500 verduras e variedades. En tomates, por exemplo, 800 clases. No banco de sementes todo prodúcese, cómprase e se envasa de forma conxunta, en envases reciclados e en caixas pequenas de cartón. “Fai falta xente para pór todo isto nas bolsitas, hai dous meses de traballo e os voluntarios fano, si non non non non se podería. Pero o dos voluntarios é unha elección feita ao esprés, a xente está ansiosa por vir traballar, o sistema está a toda velocidade”. Na actualidade son 2.000 os socios.Como na procura de sementes
para a súa horta, moitos se achegan a Fraternités Ouvrières aos cursos organizados ao longo do ano. Gilbert foi un dos socios relatores até 2020, data na que se suspenderon as reunións e visitas con motivo da COVID-19, entre outros socios relatores, foi a estrela en temas como a soberanía alimentaria, pódaa e enxerto das árbores, a preparación do solo, a horta sen veleno, a recollida e o uso de sementes…

Cereixas para nós... e para os paxaros

Nun dos cursos achegouse a Mouscrone Benjamin Hennot, recentemente estudado cine, e quedou fascinado: “Interesábame a agricultura biolóxica e Fraternités Ouvrières pareceume o modelo máis apetecible neste campo, porque tiña raíces previas á permacultura e ás cuestións bio. É un dos mellores exemplos de educación popular, precisamente porque seguiu sendo popular, facendo fronte ás estéticas e ideoloxías da clase media. A xente sinxela de Fraternités Ouvrières está a gusto, está nas antípodas dos lugares que as elites culturais han creado para ela”.

O
cineasta percibe nas palabras e accións dos Cardont os indicios do sindicalismo e a teoloxía de Askapen, que foron os combustibles da súa mocidade. Nos discursos de Gilbert sempre aparece a felicidade de compartir a vida co seu amigo íntimo, a felicidade dunha vida humilde, unha especie de empoderamiento ou de ánimo dos pobres. “A Última Cea de Jesús podería ser un dos modelos de Gilbert, discutindo entre amigos sobre os grolos de cervexa Brunehaut. Tamén aquel en que Jesús expulsou aos mercadores do Templo. Vin a Gilbert renderse a un home que parecía estirarse os dentes: ‘Ollo’, si queres facer un pouco de diñeiro, non podes deixar de vir a
nós’. Un sindicalista especial, anticuado. “Ás veces o traballador ten que saber facer o traballo equivocado, e iso é o máis difícil. Vostede ha visto que moitos dos seus colegas vanse a botar á rúa, precisamente porque a fábrica funciona moi ben, e vostede propón: ‘Temos que empezar a cometer erros de cando en vez, a retardar a produción, si non isto e aquilo van á rúa’… e iso aos traballadores e traballadoras, temos tan interiorizado que facer ben o traballo!”. Gilbert Cardon, sindicalista de esquerda, antigo industrial,
madurado polas hortalizas naturais e as materias de Fukuoka: “Habemos interiorizado este estúpido espírito do Oeste, non plantamos cerdeiras porque os paxaros nos van a devorar os froitos. A permacultura é o contrario: plantemos a segunda, cun pouco de sorte comerémonola/comerémosnola todos, os paxaros e nós. Preferimos non comer a compartir! Aquí queremos facer o contrario. Unha vez que aceptes repartir a túa coas persoas que che rodean e cos paxaros, todo é máis fácil, vas producir suficiente para todos”.

Bonitas puñadas mesmo para os que só se preocupan da súa saúde cando buscan alimentos limpos! “Estes están obsesionados coa morte”. Non lle pregunte a Gilbert polo seu complemento, “Cre que veu a un xeriátrico?”. A saúde, máis aló do que practican a maioría dos médicos, está na cabeza. Neste sentido, que é peor comer e beber que facer da prolífica actividade o consumo dunha lista de elementos alimentarios? Que alimentar ten que ser unha celebración, unha comuñón feliz cos amigos e a natureza.
Gilbert sentía a necesidade de seguir provocando, porque moitos dos Fraternités Ouvrières achegábanse –como o autor desta pequena crónica quixese facer algún día– a entrar na extasia naquela horta exemplar de froitos, a perderse na pequeno xungla de Valonia, a cheirar aquela terra rica... Pero non, dinos Gilbert Cardon, todo isto non é máis que un ingrediente dun propósito que vai máis aló dun asombrosamente produtivo horto urbano, porque... Je préfère bouffer da merde ensemble que du bio tout seul!