Din que debuxar é unha forma de expresalo para ti. Desde cando?

Sempre. Cando era pequeno e xogaba coas miñas irmás a comprar nas tendas, debuxabamos os produtos que comprara. Tiñamos de todo: froitas, verduras, vestidos e mesmo os teléfonos cos que nos chamabamos. Sempre me gustou todo o relacionado co debuxo, a pintura e a creatividade. Pero nunca imaxinara que a miña profesión fose esta! Diría que o boom veu cando tiña 22 anos, cando fun a París a estudar durante un ano. Recordo que alí me presentaron a unha ilustradora e algo dentro de min espertou: “Pode vivir debuxando?”, pregunteime.

Aínda que naciches en Vitoria, os últimos anos pasáchelos en Madrid e Barcelona. A capital catalá é o fogar de moitos creadores.

Para min, Barcelona é unha casa. Alí aterrizé tras oito anos estudando en Madrid e traballando no campo da publicidade. E o Barcelona recibiume á perfección. Coñecín a varias persoas que tiñan as miñas mesmas intencións e adoptáronme, eran pintores ou ilustradores, e empezamos un novo camiño xuntos. Creamos un coworking no que non existía a palabra coworking: bo, cruzamos sinerxías e reunímonos para protexernos mutuamente. Vimos que eramos máis fortes xuntos que sós. Hoxe en día non estamos baixo o mesmo teito, pero son a familia Guim Tió, Conrad Roset, Chamo San… Barcelona tamén é mar, calidez, luz, terrazas, risas, proxectos, cultura, festa, arte… a miña filla é catalá.

Pensa quedar?

De momento sigo aquí. A miña parella é das Illas Canarias e sempre pensamos que Barcelona non está mal como unha residencia intermedia. O que si temos claro é que, agora mesmo, necesitamos un espazo urbano para vivir, para ter cousas que nos permitan o noso traballo: eu como ilustrador e el como pintor. Pero é verdade que cada vez boto máis en falta ás miñas: Euskal Herria, verde… Raíces, no fondo.

A crise económica primeiro e a pandemia despois. Custouche vivir da ilustración?

Bo, son filla da crise. Non coñecín os anos de abundancia. Por tanto, desenvolvín a miña profesión nesta época de dificultades e non coñezo nada máis. Estas son as regras do meu xogo. Pero si, claro, é difícil. Afortunadamente, contei co inmenso apoio da miña familia e iso foi inevitable para converter a arte na miña profesión. Cando decidín deixar o contrato indefinido que tiña para vir a Barcelona nunha axencia de publicidade de Madrid, creron en min e confiaron na miña carreira. E en tempos de pandemia, bo… hai que seguir facendo cousas, non podo estar parado.

Nesta sociedade que ten o costume de etiquetar todo, vostede escápase e sente cómodo no amplo paraugas do seu creador, non?

Vivimos nunha sociedade moi individualista. E, sinceramente, creo que as cousas boas ocorren na comunidade. Comecei a miña andaina cun grupo de amigos. Cada un tiña o seu camiño pero xuntos eramos máis fortes. Hoxe en día, colaboro permanentemente con xente de diferentes ámbitos creativos e iso enriquéceme.

Pola contra, é habitual que os creadores reivindiquen esta diferenza entre as etiquetas. Que che achega esa liberdade? En que che diferencia?

Penso que hai xente que aposta por traballar profundamente nunha soa rama, pero non é o meu caso, eu necesito cambiar, probar cousas novas e sentir movemento. Sinto transversal nese sentido. Encántame a creatividade nas súas diferentes expresións, encántame ilustrar un libro de texto escrito por outra persoa, como facer un libro desde cero. Gozo dos encargos cando son interesantes, por suposto. Encántame o muralismo, a pintura de gran formato, a cerámica, a poesía ou a tipografía. Non o sei, non podería identificarme cunha soa etiqueta, porque me daría moita pena perder o resto.

Dixeches que es nai. Falemos do teu segundo parto: Publicaches o libro O meteorito en plena pandemia. Cando e como xurdiu a idea?

Cando comecei a ver o que significaba ter unha filla, decidín facer o libro. Sobre todo por dúas razóns. Por unha banda, como berro: necesitaba dicir “aquí sigo!” e reivindicar ao catro ventos que a miña identidade materna non eclipsó o resto de identidades. Por outra banda, porque a maternidade me deu un bofetón. Non esperaba tantas emocións, vivencias, penas, peticións, medos, amores… “Por que non explicáronmo antes? Como é posible non ter noticias disto?”, pensei. Púxenme a examinalo por min mesmo e vin que si, que había relatos de nais nese sentido. Atopeime co marabilloso libro de Esther Vivas Mamá desobediente (Ama desobediente), e tamén co libro de Jane Lazare Nó materno (Amasen traboa) e varios poemas de Sylvia Plath. Hai pouco as nais de Katixa Agirre non leron e encántame ler ás mulleres que foron nais… Pero honestamente, da experiencia maternal escribiuse pouco e eu decidín facelo. Por que non?

Até que punto cre que a maternidade está idealizada?

Ocorre en moitos aspectos relacionados coa muller, e como non, tamén na maternidade. O romanticismo e a idealización sobre ser nai predomina: bágoas de felicidade, “o mellor día da túa vida”, instinto maternal… E logo están todas as obrigacións; a enerxía maternal, que está disposta a sacrificalo todo polos seus fillos, sempre aí, con forza… E por suposto, pídesenos volver ao traballo despois de catro meses de permiso maternal, deixándoo na escola infantil e adiante! Ser nai provoca unha gran confusión na nosa vida. É un meteorito. E esa auténtica maternidade non se vende, porque mostra unha visión escura da muller que non produce o pracer de Instagram.

O meteorito é, por tanto, un libro que reivindica a maternidade real?

A verdade é que ao principio non quixen facer ningunha reivindicación, simplemente quixen contar o que vivira. Paréceme o bastante duro para ser contado. Pero coidado, sempre digo que só conto a miña maternidade, non fago ningunha suxestión porque non son ninguén quen o faga. Non son especialista neste tema. É máis, comeza o libro dicindo “Querida Amaia…”. É dicir, fálome a min mesmo, a unha Amaia que non coñecía o que lle viña encima hai dous anos e nove meses. Pero son consciente de que o meu testemuño pode ser útil para outras mulleres que senten soas. Saber que non es o único e ver que o que vives non é estraño, axuda e sa.

Como che afectou a maternidade na túa carreira profesional?

Totalmente. Sobre todo, o primeiro ano despois da metade. En varios sentidos. Por unha banda, de súpeto perdín todo o meu espazo mental e físico para crear. O meu traballo é debuxar, crear e pintar, e cando naceu Ane non tiña ningunha posibilidade de pensar en nada. Por suposto, a miña maternidade está marcada polo meu contexto persoal, xa que a miña parella e eu non somos de Barcelona, non temos unha rede familiar preto. Eramos o tres sós e o espazo para traballar reducíusenos dun día para outro. Traballar ou pensar en facer un traballo érame imposible co bebé na man.

Por outra banda, o meu traballo sufriu unha transformación inesperada. Xa hai obras que non son compatibles con Ane, sobre todo murais. A pintura de gran formato necesita horas, moita dedicación, esforzo físico e mental: andar arriba e abaixo nunha estada, conducir un grua, estar fóra de casa durante tres días… son cousas que non podo facer neste momento. Espero poder recuperala no futuro, porque me encantaba. De momento estou a traballar nun estudo, en proxectos de menor tamaño, pero non importancia.

Que opinas da recepción do libro?

Estou moi feliz. Recentemente confirmáronme que a segunda edición entrou nas máquinas. Imaxínache que isto encántame. E tamén as respostas que recibín. As redes sociais teñen iso, fan que o diálogo co que che le sexa case constante, tanto para ben como para mal. Moitas mulleres que pasaron o que eu vivín dinme que grazas ao meu libro se sentiron máis protexidas. Cando unha moza me enviou por primeira vez desde Instagram unha mensaxe para contarme o seu parto e o seu parto, chorei. É emocionante conectar cunha historia tan persoal con xente totalmente descoñecida.

O prólogo foi escrito pola xornalista Esther Vivas.

O seu libro foi un faro para min. Cando empecei a ler entendín tantas cousas… Conecteime ao 100% co seu discurso. Estou moi contento de que o seu libro teña tan boa acollida. Hai que lelo, sexa nai ou non pai. Sempre pensei que non todos seremos nais ou pais, pero na medida en que sexamos fillos deberiamos conectar máis con estes temas.

Cales son os proxectos que tes entre mans?

Dalgunhas actividades de cartón que fixen no confinamento con Ane [filla] creouse un libro de xogos que vou publicar. Agora mesmo, ese é o proxecto que máis ilusión me fai. Mentres estabamos en casa, collín os cartóns de leite e creei uns puzzles para Ane. Tamén as subín a Instagram. Funcionou ben, porque nese momento estabamos todos para entreter aos nosos fillos coa sede de cousas así. Pero foi unha sorpresa que chegase a preciosa editorial Flamboyant, dicindo que quería publicala. Por fin sairá en xaneiro!