O mundo perdeu en 2019 un pedazo de selva primaria tan grande como a superficie de Bélxica”, publicaron as axencias. As selvas dos trópicos preocupan ao planeta, porque coa súa destrución perdemos a biodiversidade necesaria para os grandes pulmóns, a choiva e a supervivencia humana que poden tragar o CO2. Un total de 12 millóns de hectáreas de bosques perdidos –3,6 millóns de hectáreas– perdéronse na destrución de bosques primarios, a metade en Brasil e Indonesia e o resto en Colombia, Costa do Marfil, Ghana e Congo.

Por iso, e debido a que nestes casos a prensa occidental unicamente fai referencia ás árbores e animais ameazados dos trópicos, chamouse a atención a seguinte redacción: “Crearemos unha selva primaria en Europa e será un traballo de 600 anos”. Francis Achei, militante valente a favor dos botánicos e as árbores, lanzou unha campaña en Europa para organizar unha selva salvaxe de 70.000 hectáreas.

“O bosque primario, di a nosa Wikipedia, tamén chamado bosque virxe, é un bosque que o home nunca explotou nin troceado“. Na actualidade, o 0,7% da superficie terrestre de Europa está formada por antigas selvas primarias, segundo diversos estudos. O único gran bosque primario de Europa é o de Bialowiez, que ocupa 142.000 hectáreas entre Polonia e Bielorrusia, unha ¾ da superficie de Gipuzkoa. Nos montes Karpato hai outro bosque de case 30.000 hectáreas, tamén ameazado. Ademais, quedan dispersos os últimos restos de antigas selvas, entre elas a de Aztaparreta, no Pirineo navarro.

O ensino do “medio ambiente” nas escolas europeas debería dirixirse a nenos e mozos tanto sobre os de Europa como sobre as selvas do Congo, a Amazonia ou o Borneo e mostrar mapas cronolóxicos que reflicten a gran devastación do noso rico continente, presentados en 2009 no estudo The prehistoric and preindustrial deforestation of Europe. Oh, Europa, que es e onde estás!

“Fai 8.000 anos unha ardilla podía ir de Lisboa a Moscova sen tocar terra”, afirman os expertos. Moito máis tarde xa era o mesmo, antes da chegada dos romanos a Península Ibérica aparece verde no mapa, co verde que hoxe ten Alemaña. Chegaron por primeira vez a agricultura e os arados, daquela a derriba dos bosques para a guerra, a construción e a industria, a agricultura industrial recentemente… Chegou a esquecer que Europa foi, non hai tanto tempo, unha terra de bosques profundos e de árbores xigantescas, incluídas as terras das beiras do Mediterráneo que hoxe están en camiño de converterse en desertos. Segundo advirte o famoso biólogo francés Francis Achei, Estados Unidos, Rusia, China, Arxentina, Chile… aínda teñen algúns bosques antigos, aínda que recortados; os europeos destruímolos a todos, perdendo tamén a memoria do que fomos e o que aínda podemos volver ser.

Achei levou a cabo as súas principais investigacións nas selvas tropicais, ás que se debe boa parte do seu coñecemento da ecoloxía e dos animais sobre as árbores xigantescas. Pero na vellez centrouse na defensa das árbores e bosques de Europa, porque á xente dos trópicos non se lle pode pedir que se implique nas zonas salvaxes se os europeos non facemos a nosa parte recuperando o perdido nos últimos 30 séculos.

Revitalizar a biodiversidade

O autor do libro Plaidoyer pour l´arbre (“En defensa da árbore”) continúa traballando, publicando e aprendendo coas súas 82 anos nunha campaña de creación dunha selva primaria de 70.000 hectáreas. Zuberoa conta con 80.000 hectáreas, mentres que Goierri e Tolosaldea suman 75.000. Nesta selva o ser humano non fará nada se non é visitando de forma ordenada e cun obxectivo didáctico; polo demais, deixar a natureza en paz no seu salvaxe, que se desenvolvan por si mesmas árbores, plantas, animais, fungos… Non sementar, non plantar, “a natureza sabe moi ben facer o seu traballo, as sementes saben moi ben viaxar… pero deixen o tempo” di Achei. O tempo? Se se opta por zonas deforestadas para reconstruír a selva, tardaranse 1.000 anos; se se parte de bosques xa existentes, catro ou seis séculos. Traballo a realizar entre moitas xeracións. “Non sei como será a Terra dentro de seis séculos, temos motivos para estar preocupados. Pero que podemos facer mellor que facer algo en sentido contrario ao que imos agora? Está nas nosas mans”.

A asociación de veciños de Hallé fixouse nos bosques que rodean as fronteiras entre Francia, Suíza e Alemaña para que o proxecto parta dos bosquetes máis antigos de hoxe. A presidenta da Comisión Europea, Ursula Von Der Lei, estivo coa intención de situar a intención no novo Tratado Verde Europeo. Tamén se dirixiu ao secretario xeral da ONU, Antonio Guterres, para que tenten pór en marcha a nivel planetario o Novo Pacto Forestal (Forest New Deal) e para que as árbores se designen como “bens comúns do home”.

Que as árbores crezan até o tamaño máximo ata que se forme a selva negra, e que se multipliquen paulatinamente os animais que antes de ser destruídos existían en Europa: lobos, visóns, osos, uros... “E con todo... 70.000 non é suficiente. É un paso na boa dirección, por suposto, pero como unha pinga de auga”.

Como complemento á idea do vello mestre, o agrónomo e científico Hervé Coves, que nos últimos anos converteuse nun dos referentes da agroecología francófona, propuxo no programa Manifesta pour une agriculture de l’amour (Manifesto por unha agricultura de amor) pasos concretos para a reintroducción das árbores e a biodiversidade nos campos europeos. Achei promove como símbolo un gran proxecto, pasos que calquera cidadán pode iniciar desde pequeno. Paso a paso A terra recupera as choivas, a biodiversidade e a prosperidade.

Reconciliar a produción e a árbore dos alimentos, os campesiños –tamén os da rúa!– e a vida salvaxe. Recuperar os sebes que rodean os campos para protexer aos seres vivos de todas as aves e clases. Plántanse 40 árbores por hectárea, contando grandes, pequenos e matogueiras, o que un ser humano aos poucos pode conseguir. Deixar polo menos unha árbore de 100 hectáreas por quilómetro cadrado para sempre. De cando en vez algúns bosques protéxense especialmente como santuario da biodiversidade...Excelente programa para tempos revoltos.