Acabo de ver a película Gartxot, xa non se cantas veces, porque desde que son profesor de secundaria en Lapurdi, póñoa todos os anos, sen excepción, aos alumnos de todos os centros. A pesar de non ser a primeira vez, seguín coma se o fose a marcha de Gartxot e o seu fillo Mikelot, co corazón encolleito por un destino tan negro e triste, e moi emocionado pola dignidade que mostra o bardo de Izalzu, pola importancia que dá a ser libre. Para min, Gartxot representa iso: dignidade, liberdade, resistencia.

Trátase dun suceso/lenda que Kanpion converteuse en narración e que Benito creou a base de canto, e que narra un conflito entre vascos e latinos, deixando claro quen son os vencidos e quen os dominadores. Na película mostrouse explicitamente o carácter destrutivo destes últimos, o seu obxectivo final no noso, e a brutalidade implacable que utilizan para iso. E a pesar da delicadeza da película, isto non oculta en absoluto a crueldade cara a nós, nin suaviza en absoluto a crúa situación na que nos atopamos. Só por iso, no seu humilde Gartxot, paréceme a mellor película que se fixo nunca sobre o noso problema nacional. Non é o único?

A animación, a estética e caracterización dos personaxes, o recoñecemento do valor da liberdade e o dilema moral que expón ao redor dela, converten a Gartxot nunha película moi similar para os máis pequenos. Si, é duro, seino. Pero, como non vai ser unha lenda que fala do noso pobo, da nosa historia, do idioma e do futuro? Eu úsoo porque creo que pode axudar á alfabetización dos alumnos sobre o problema nacional do País, como profesor de eúscaro e sobre todo como profesor de eúscaro, creo que esa tarefa tamén me corresponde, sen dúbida. Axudar ao alumnado a coñecer a historia dos vascos, a desenvolver a capacidade de contextualizar os nosos problemas, a ser claves para interpretar críticamente os feitos e a ter o valor e a intelixencia para transformar a realidade.

É unha ferramenta moi axeitada. Aborda o tema dunha maneira moi seria, dando unha dimensión política á cuestión lingüística, situando o problema do eúscaro no contexto da subordinación que sofre Euskal Herria, e dando a entender ademais que a solución aos problemas que temos como vascos é totalmente incompatible coa nosa situación de dependencia. Polo menos así é como entendo o sentido do acontecemento principal final que dá significado á historia: Mikelot simboliza o noso futuro, dando a coñecer que nesa situación (que tamén é a actual) non hai máis opción que a morte do pobo. Que lección.

A película Gartxot debería estar en todas as casas. E si aínda non é así, pídeo ao Olentzero.

Pero en calquera caso, os vascos destes “novos tempos”. É unha película tendenciosa, marcada de antemán pola dirección das nosas emocións e enfocada ás simpatías e antipatías cara aos personaxes. Xa sabedes, estes vascos etnicistas e maniqueos. Por exemplo, porque para darvos conta, os vosos nenos e nenas terán que pór aos latinos e aos seus fieis colaboradores vascos no bando dos malvados. Teredes que falarvos seriamente do valor da fraternidad, da necesidade de construír unha convivencia entre diferentes, do papel fundamental do Frei Martín e dos Señores Méritos, que son as pontes para promover o saber facer. Da necesidade de adaptarse aos novos tempos.

Ah, Gartxot! Si soubéselo.